معرفت فرهنگی اجتماعی

سال چهارم، شماره چهارم، پیاپی 16، پاییز 1392

اصغر اسلامی تنها / دانشجوی دکتری فرهنگ و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم†        islamitanha@yahoo.com

دریافت: 29/11/1392 ـ پذیرش: 13/4/1393
چکیده

فیلسوف فرهنگ جهان اسلام، فارابی، در علم مدنی خود، با رویکرد عقلی به بررسی حیات اجتماعی انسان و ابعاد گوناگون آن - ازجمله ارتباطات- پرداخته است. در اندیشة فرهنگی- ارتباطی فارابی، چرایی ارتباط انسانی همانند چگونگی آن اهمیت دارد و پرسش از چیستی، چرایی و چگونگی ارتباطات انسانی و مطالعة تحلیلی آثار او نشان می دهد «معنا» در کانون توجه او قرار داشته و «ارتباطات» هنر ساختن و به کارگیری نشانه ها برای تفهیم و مبادلة معنا بین «خود» و «دیگری» است» که سازندة نظام معنایی یا ملت (فرهنگ) و تعین بخش ساختار اجتماعی یا امّت (جامعه) است. ازاین رو، او بین ارتباطات، فرهنگ و جامعه پیوند برقرار نموده، تحول الگوی ارتباطی را موجب دگرگونی فرهنگی و اجتماعی می داند. فارابی گونه شناسی جوامع را نیز مبتنی بر الگوی ارتباطی دانسته، دغدغة اصلی اش در علم مدنی، ترسیم بهترین نوع جامعة انسانی است. بدین روی، او با شناسایی کامل ترین «معنا» - یعنی معنای یقینی ـ و تبیین بهترین شکل ارتباط ـ یعنی ارتباط برهانی ـ چنین جامعه ای را تصویر می کند.

کلید واژه ها: معنا، نشانه، ارتباط، برهان، امت، ملت، فارابی.