معرفت فرهنگی اجتماعی، سال پانزدهم، شماره اول، پیاپی 57، زمستان 1402، صفحات 65-84

    جایگاه مردم در نظریه عدالت اجتماعی حضرت امام خمینی (ره)

    نویسندگان:
    امان الله فصیحی / دکتری «جامعه‌شناسی» دانشگاه تهران / fasihi2219@gmail.com
    doi 10.22034/marefatefarhangi.2024.2022130
    چکیده: 
    تحقق عدالت در جامعه یکی از مباحث مهم فرهنگی ـ اجتماعی است. نظریه‌های مربوط به چگونگی تحقق عدالت از یک منظر به دو دسته تقسیم شده که از آنها به دیدگاه «نهادمحور استعلایی» و «واقعیت‌محور» یا «مردم‌نهاد» تعبیر شده است. پرسش اصلی مقاله حاضر این است که دیدگاه امام خمینی با کدام‌یک از این دیدگاه‌ها سازگار است؟ مدعای این نوشتار آن است که از نظر امام خمینی تحقق عدالت به‌مثابه امری اجتماعی، یکی از اهداف انبیای الهی و خواسته‌ای انسانی است. از منظر ایشان همان‌گونه که محرک تاریخ و جوامع منازعه بر سر تحقق عدالت در جامعه است، ثبات و بقای جامعه نیز در گرو اقامۀ عدالت در جامعه است. در دیدگاه ایشان تحقق عدالت اجتماعی با مردم پیوند خورده است؛ یعنی برای اقامۀ عدالت اجتماعی باید قابلیت‌های مردم پرورش یابد و نتیجۀ تحقق آن هم باید به خیر و سود مردم ختم شود. برخلاف دیدگاه نهادمحور استعلایی که در تحقق عدالت بر نهادهای رسمی تمرکز دارد، امام خمینی به نهادها توجه استقلالی ندارد و آنها را برساخته‌هایی می‌داند که خصوصیات انسان را به نمایش می‌گذارد و همگی یا برای پرورش ظرفیت‌های انسان است و یا صورت‌های نهادی تلاش انسان‌ها برای اقامۀ عدالت در جامعه. برای اثبات این مدعا، سه بحث مفهومی «عدالت»، «سطوح و عرصه‌های عدالت» و راهکارهای تحقق عدالت» بررسی گردیده است.
    Article data in English (انگلیسی)
    Title: 
    People's Position in Imam Khomeini's Theory of "Social Justice"
    Abstract: 
    One of the important cultural-social topics is achieving justice in society. Justice theories are divided into two categories known as the "transcendent institution-oriented" and "reality-oriented" or "people-oriented" perspectives. This research investigates which of these views is compatible with Imam Khomeini's view. It holds that according to Imam Khomeini, the realization of justice as a social matter is one of the goals of the prophets and a human desire. From his point of view, just as the conflict over the realization of justice in the society is the driving force of history and societies, the stability and survival of the society depends on the establishment of justice. In his view, the realization of social justice boils down to people; that is, in order to establish social justice, people's abilities must be developed, and the result of this realization must end in the good and benefit of people. Contrary to the transcendent institution-centered view that focuses on official institutions in the realization of justice, Imam Khomeini does not regard institutions as independent and considers them as structures that show human characteristics and are either for developing human capacities or institutional forms of human efforts to establish justice in society. To prove this claim, three conceptual discussions of "justice", "levels and arenas of justice" and "justice realization strategies" have been studied.
        ایران نژاد، ابراهیم و دیگران، 1391 «عدالت اجتماعی در اندیشه سیاسی امام خمینی»، ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺗﻮﺳﻌﻪ اﺟﺘﻤﺎعی اﯾﺮان، ش 1، ص 115-134.
        باور، محمد اسماعیل اسماعیل، 1395، «توصیف و تبیین عدالت مبتنی بر نظریه قابلیت انسانی از دیدگاه آمارتیا سن»، در: نخستین کنگره چالش‌های الکترونیکی، تهران.
        جمشیدی، محمد حسین، 1379، بررسی و تبیین نظریه عدالت (قسط) با تکیه بر دیدگاه‌های سه اندیشمند مسلمان ابونصر فارابی، امام خمینی و شهید صدر» رساله دکتری، تهران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی.
        جمشیدی، محمد حسین، 1380، «مفهوم عدالت در اندیشه سیاسی امام خمینی»، حضور، ش 36، ص 108 بازیابی شده در: https://noo.rs/OfdiR.
        جمشیدی، محمدحسین و ابراهیم ایران نژاد، 1399، «مقدمه‌ای ‌برتبیین عدالت اجتماعی در اندیشه امام خمینی»، پژوهشنامه متین، ش 49، ص 15-39.
        جوزانی، نیکو رضایی، 1388، بررسی مقایسه‌ای مفهوم عدالت و تأثیر آن بر ‌ایده حکومت مطلوب از دیدگاه امام خمینی و افلاطون، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، تهران، پ‍ژوه‍ش‍ک‍ده ‌ام‍ام‌ خمینی و ان‍ق‍لاب‌ اس‍لامی.
        حسین‌زاده، سیدمحمد، 1379، توسعه اقتصادی و عدالت اجتماعی در اندیشه‌های امام خمینی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، قم، مرکز آموزش عالی تربیت مربی عقیدتی سیاسی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.
        حسینی‌خامنه‌ای، سیدعلی، 1391، بیانات در دیدار جوانان استان خراسان شمالی»، پایگاه حفظ و نشر اثار حضرت آیت‌الله العظمی سیدعلی خامنه‌ای.
        عقیدتی، حسن، 1382، عدالت اجتماعی از اندیشه امام خمینی، قم، مرکز آموزش عالی تربیت مربی عقیدتی سیاسی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.
        غفاری، فهیمه، 1390، گفتمان عدالت اجتماعی در اندیشه امام خمینی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، تهران، دانشگاه علامه طباطبائی.
        فیروزجایی، علی و فرحناز نعیمی، 1396، «تحلیل گفتمان عدالت اجتماعی از دیدگاه امام خمینی براساس رویکرد جامعه شناختی ـ معنایی ون لیوون» پژوهشنامه متین، ش 74، ص 129-150.
        قیصری، نورالله، 1384، «تأملی بر بنیانهای نظری عدالت در اندیشة سیاسی امام خمینی»، پژوهشنامه متین، ش 27، ص 101-1115.
        معلمی، سمانه، 1387، عدالت اجتماعی از دیدگاه امام خمینی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، قم دانشگاه باقرالعلوم(ع).
        موسوی‌خمینی، سیدروح الله، 1373، ولایت فقیه، تهران، مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
        موسوی‌خمینی، سیدروح الله، 1378، صحیفه امام، تهران، مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
        موسوی‌خمینی، سیدروح الله، 1386، شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران، مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
        موسوی‌خمینی، سیدروح الله، 1389 الف، تفسیر سوره حمد، تهران، مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
        موسوی‌خمینی، سیدروح الله، 1389 ب، صحیفه امام، تهران، مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
        میرحسینی، مهسا، عدالت اجتماعی، شاخص‌ها و لوازم تحقق آن از دیدگاه امام خمینی، پایگاه امام خمینی
        http://www.imam-khomeini.ir
        نورث، داکلاس سی و وینگاست، بری آر، 1397، تشکل‌ها و ایجاد تعهد: تحول حاکم بر انتخاب عمومی در انگلستان قرن هفدهم، ترجمة اصلان قودجانی، قم، دیجیتال.
        یاسین، آمارتیا کومار، 1390، اندیشه عدالت، ترجمة وحید محمودی و هرمز همایون‌پور، تهران، کندوکاو.
    شیوه ارجاع به این مقاله: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    فصیحی، امان الله.(1402) جایگاه مردم در نظریه عدالت اجتماعی حضرت امام خمینی (ره). فصلنامه معرفت فرهنگی اجتماعی، 15(1)، 65-84 https://doi.org/10.22034/marefatefarhangi.2024.2022130

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    امان الله فصیحی."جایگاه مردم در نظریه عدالت اجتماعی حضرت امام خمینی (ره)". فصلنامه معرفت فرهنگی اجتماعی، 15، 1، 1402، 65-84

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    فصیحی، امان الله.(1402) 'جایگاه مردم در نظریه عدالت اجتماعی حضرت امام خمینی (ره)'، فصلنامه معرفت فرهنگی اجتماعی، 15(1), pp. 65-84

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    فصیحی، امان الله. جایگاه مردم در نظریه عدالت اجتماعی حضرت امام خمینی (ره). معرفت فرهنگی اجتماعی، 15, 1402؛ 15(1): 65-84