Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, Volume 6, Issue 3, No 23, Year 2025 , Pages 95-118

    An Analysis of the Approaches to Religious Science with Emphasis on the Social Sciences

    Article Type: 
    Research
    Writers:
    Mohammad aref moheby / the fourth level of Hawzeh. / ma.mohebbi2014@gmail.com
    Abstract: 
    Resting on the position taken in determining the relationship between science and religion, the approaches to religious science are divided into purificative and institutional. The institutional approaches include fundamentalists and ultra-fundamentalists. Fundamentalism includes inferential theories, method philosophy and correlation philosophy. Although the initial impression suggests that there are serious conflicts among these approaches, deeper meditation on the subject shows that they share common motives and follow the main pivots of religious science within the framework of a relatively common logic. The aim of this study is to review the way of resolving the conflicts and possibility of overcoming the shortcoming and weaknesses in each of these approaches via the strengths devised in another. To this end, the discussions are centered on analyzing the nature, infrastructures and methodology of science in each approach. Finally, it is evident that the approach to method philosophy faces the problem of relativity, and the theory of combined philosophy has the capacity to resolve the concern of other approaches.
    چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
    Title :تحلیل رویکردهای علم دینی با تأکید بر علوم اجتماعی
    Abstract: 
    رویکردهای علم  دینی بر مبنای موضعی که در تعیین نسبت میان علم و دین در پیش می گیرند، نخست به تهذیبی و تأسیسی تقسیم می شوند. تأسیسی ها نیز به مبناگرا و فرامبنا قابل قسمت هستند. مبناگرایی شامل نظریات استنباطی، فلسفه‌ی  روش و فلسفه‌ی   مضاف می شود. تصور ابتدایی هرچند حاکی از تعارض جدی این دیدگاه هاست، تعمق بیشتر آشکار می سازد که آنها نه تنها دارای خاستگاه های انگیزشی مشترک اند، که در چارچوب منطق   نسبتاً مشترک، محورهای اصلی علم  دینی را تعقیب می کنند. سخن جدی در این پژوهش، ابهام زدایی از تعارض ها و امکان ترمیم ضعف ها و اشکالات هر کدام با قوت های تمهیدشده در دیگری است. برای تحقق این هدف، تلاش کردیم که مباحث، بر تحلیل ماهیت، زیرساخت ها و روش شناسی علم، در هر رویکرد متمرکز شود. در نهایت روشن شد که رویکرد فلسفه‌ی  روش با اشکال نسبیت روبه روست و نظریه‌ی فلسفه‌ی  مضاف ظرفیت تأمین دغدغه‌ی  رویکردهای دیگر را دارد.
    References: 
    • ارسطا، محمدجواد، 1382، «نقش فقه در تحول علوم انساني»، در: مجموعه تحول در علوم‌انساني، سخنراني‌ها؛ و ميزگردها، قم، كتاب فردا.
    • باقري، خسرو، 1390، «مدل‌ تأسيسي علم‌ ديني»، در: مجموعه علم‌ ديني، ديدگاه‌ها و ملاحظات، چ پنجم، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    • بستان، حسين و همكاران، ۱۳۷۸، گامي به سوي علم‌ ديني (۱) ساختار علم تجربي و امكان ديني، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه،.
    • بي‌نام، 1390، «پارادايم جامعه‌شناسي اسلامي؛ چيستي و روش‌شناسي»، در: مجموعه سخنراني، تهران، دفتر پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    • پايا، علي، 1390، «ملاحظاتي نقادانه درباره دو مفهوم علم‌ ديني و علم ‌بومي»، در: مجموعه علم ‌ديني، ديدگاه‌ها و ملاحظات، چ پنجم، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    • تنهايي، حسين، 1376، «جامعه‌شناسي دين، جامعه‌شناسي ديني و جامعه‌شناسي اسلامي»، مطالعات معرفتي در دانشگاه ‌اسلامي، ش 1، ص7-16‌.
    • جوادي‌ آملي، عبدالله، 1391، مصاحبه، در: مجموعه تحول در علوم انساني، ديدارها و مصاحبه‌ها، قم، كتاب فردا.
    • ـــــ ، 1385، دين‌شناسي، تحقيق و تنظيم محمدرضا مصطفي‌پور، قم، اسراء.
    • ـــــ ، 1384، شريعت در آينه معرفت، تنظيم و ويرايش: حميد پارسانيا، قم، اسراء.
    • ـــــ ، 1386، منزلت عقل در هندسه معرفت ديني، تنظيم و تحقيق: احمدواعظي، قم، اسراء.
    • حايري شيرازي، 1391، مصاحبه، در: مجموعه تحول در علوم انساني، ج 3، ديدارها و مصاحبه‌ها، قم، كتاب فردا.
    • حسني، حميدرضا و همكاران، 1390، علم ‌ديني، ديدگاه‌ها و ملاحظات، چ پنجم، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    • حسين‌نژاد، يوسف، 1392، «رويكرد تهذيب علوم موجود»، در: مجموعه، تحول در علوم ‌ديني، ج ۲، مقالات، قم، كتاب فردا.
    • حسيني، سيدمنيرالدين، 1390، مصاحبه، در: مجموعه علم ‌ديني، ديدگاه‌ها و ملاحظات، چ پنجم، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    • خاكي‌قراملكي، محمدرضا، 1392، «عقل و وحي در هندسه معرفت ‌ديني (بررسي نظريه آيت‌الله جوادي‌ آملي)»، در: مجموعه، تحول در علوم انساني، ج ۲، مقالات، قم، كتاب فردا.
    • خسروپناه، عبدالحسين، 1387، «حكمت نوين اسلامي (حكمت خودي)»، قبسات، ش 50، ص155-179.
    • خيري، حسن، 1389، «مقايسه پارادايم ديني (اسلامي) با پارادايم‌هاي اثباتي، تفسيري و انتقادي»، معرفت فرهنگي اجتماعي، ش 2، ص7-31.
    • داوري‌اردكاني، رضا، ۱۳۸۲، «اشاراتي به وضع علوم‌ انساني در ايران»، در: مجموعه تحول در علوم انساني، ج ۳، سخنراني‌ها و ميزگيردها، قم، كتاب فردا.
    • دنيوي، محسن و محمد ميقاتي، ۱۳۸۲، تحول در علوم انساني، سخنراني‌ها و ميزگيردها، قم، كتاب فردا.
    • رجبي، محمد، 1391، مصاحبه، در: مجموعه تحول در علوم انساني، ج 3، ديدارها و مصاحبه‌ها، قم، كتاب فردا.
    • رضوي، عبدالحسين، 1391، «طرح جامع علم ‌ديني از منظر آيت‌الله جوادي‌ آملي»، پژوهش‌هاي فرهنگي و اجتماعي (صدرا)، ش 1، ج 1، ص30-37.
    • ريتزر، جورج، 1374، نظريه جامعه‌شناسي در دوران معاصر، ترجمة محسن ثلاثي، تهران، علمي.
    • سروش، عبدالكريم، 1390، «اسلام و علوم اجتماعي؛ نقدي بر ديني كردن علم»، در مجموعه، علم‌ ديني، ديدگاه‌ها و ملاحظات، چ پنجم، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    • سوزنچي، حسين، 1389، معنا، امكان و راهكارهاي تحقق علم ‌ديني، تهران، پژوهشكده مطالعات‌فرهنگي و اجتماعي.
    • صفي‌خاني، ثمره، 1391، «نظريه اجتماعي در انگاره اجتماعي معاصر ايران»، مطالعات اجتماعي ايران، ش 2، ص121-144.
    • عابدي، احمد، 1392، «مكتب در بستر دين، علم در بستر تجربه، بررسي نظريه علامه شهيد سيدمحمدباقر صدر»، در: مجموعه مقالات تحول در علوم انساني، قم، كتاب فردا.
    • عابدي‌شاهرودي، علي، 1390، «نظريه علم ‌ديني بر پايه سنجش معادلات علم و دين»، در: مجموعه علم‌ ديني، ديدگاه‌ها و ملاحظات، چ پنجم، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    • عباسي، حسن، 1391، مصاحبه، در: مجموعه تحول در علوم انساني، ديدارها و مصاحبه‌ها، قم، كتاب فردا.
    • علم‌الهدي، جميله، 1391، مصاحبه، در: مجموعه تحول در علوم انساني، ديدارها و مصاحبه‌ها، قم، كتاب فردا.
    • غرويان، محسن، ۱۳۸۲، «الزامات و مراحل تحول»، در: مجموعه تحول در علوم انساني، سخنراني‌ها و ميزگيردها، قم، كتاب فردا.
    • فغفورمغربي، حميد، 1389، «رويكرد مبناگرا در توليد علم ‌ديني»، آينه‌ معرفت، ش 23، ص53-88.
    • فياض، ابراهيم، 1391، مصاحبه، در: مجموعه تحول در علوم انساني، ج 3، ديدارها و مصاحبه‌ها، قم، كتاب فردا.
    • قانعي‌راد، محمد‌امين و مريم جوكار، 1388، «علوم اجتماعي مستقل/ دگرواره و عينيت چندگانه (نگاهي به آراء سيدحسين و سيدفريدالعطاس)»، مطالعات اجتماعي ايران، ش 5، ص7-36.
    • كچوئيان، حسين، 1391، مصاحبه، در: مجموعه تحول در علوم انساني، ج3، ديدارها و مصاحبه‌ها، قم، كتاب فردا.
    • محمدي، علي و همكاران، 1391، تحول در علوم‌انساني، مجموعه ديدارها و مصاحبه‌ها، قم، كتاب فردا.
    • ـــــ ، 1392، تحول در علوم انساني، ج ۲، مقالات، قم، كتاب فردا.
    • مشكي، مهدي، 1391، مصاحبه، در: مجموعه تحول در علوم انساني، ج 3، ديدارها و مصاحبه‌ها، قم، كتاب فردا.
    • ملكيان، مصطفي، 1390، «پيش‌فرض‌هاي بازسازي علوم‌انساني»، در: مجموعه علم‌ ديني، ديدگاه‌ها و ملاحظات، چ پنجم، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    • موسوي، سيدمهدي، 1391، «جغرافياي اسلامي‌سازي معرفت در نگرش طه‌جابرالعلواني»، پژوهش‌هاي فرهنگي و اجتماعي (صدرا)، ش 1، ص20-31.
    • محدثي، حسن، 1390، «تمايز نظريه ‌اجتماعي و نظريه جامعه‌شناختي: راه‌حلي براي مشكل اسلامي‌سازي جامعه‌شناسي در ايران»، مطالعات اجتماعي ايران، ش 4، ص86-112.
    • موسويان، مريم، 1391، «منطق توليد علوم‌انساني در نگاه سيدمحمدمهدي‌ ميرباقري»، پژوهش‌هاي فرهنگي و اجتماعي (صدرا)، ش 1، ص50-60.
    • ميرباقري، سيدمحمدمهدي، 1391، مصاحبه، در مجموعه، تحول در علوم انساني، ج 3، ديدارها و مصاحبه‌ها، قم، كتاب فردا.
    • ـــــ ، 1392، «جريان‌شناسي توليد علوم‌انساني‌اسلامي»، در: مجموعه تحول در علوم‌انساني، ج ۲، مقالات، قم، كتاب فردا.
    • ميري، سيدمحسن، 1391، «فرايند اسلامي‌سازي علوم‌ انساني از ديدگاه اسماعيل ‌فاروقي»، پژوهش‌هاي فرهنگي و اجتماعي (صدرا)، ش 1، ص52-65.
    • نصيري، مهدي، 1391، مصاحبه، در: مجموعه تحول در علوم انساني، ج 3، مجموعه ديدارها و مصاحبه‌ها، قم، كتاب فردا.
    • واعظي، احمد، 1390، علم‌ ديني از منظر آيت‌الله جوادي آملي، در: مجموعه علم ‌ديني، ديدگاه‌ها و ملاحظات، چ پنجم، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    • هادوي تهراني، مهدي، 1391، مصاحبه، در: مجموعه تحول در علوم انساني، ج 3، مجموعه ديدارها و مصاحبه‌ها، قم، كتاب فردا.
    Cite this article: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Ebrahimi pour, Ghasem, moheby, Mohammad aref.(2025) An Analysis of the Approaches to Religious Science with Emphasis on the Social Sciences. Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, 6(3), 95-118

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Ghasem Ebrahimi pour; Mohammad aref moheby."An Analysis of the Approaches to Religious Science with Emphasis on the Social Sciences". Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, 6, 3, 2025, 95-118

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Ebrahimi pour, G, moheby, M.(2025) 'An Analysis of the Approaches to Religious Science with Emphasis on the Social Sciences', Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, 6(3), pp. 95-118

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Ebrahimi pour, G, moheby, M. An Analysis of the Approaches to Religious Science with Emphasis on the Social Sciences. Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, 2025; 6(3): 95-118