Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, Volume 11, Issue 4, No 44, Year 2025 , Pages 87-102

    The Sociological Foundations of Civilizational Jurisprudence

    Article Type: 
    Research
    Writers:
    Abolghasem Alidoust / / Professor at the Institute of Islamic Culture and Thought and Lecturer of the High Level of Islamic Jurisprudence and Principles
    ✍️ Seyyed Mohammad Hossein Motavalli Emami / PhD in Sociology, the Subdiscipline of Social Knowledge / erfanhekmat9@gmail.com
    Abstract: 
    Civilization is the greatest measurement of social life that controls and affects all aspects of human life; Therefore, achieving Islamic civilization can be the highest aspiration of Islamic societies and states. Islamic civilization is a civilization that basically follows Islamic law and jurisprudential inference. Therefore, maximum attention to civilizational jurisprudence is one of the necessities of seminary schools in the present era. Using analytical and library-based method, this paper seeks to answer the question "What are the sociological foundations of civilizational jurisprudence?" It seems that to answer this question, at least five main characteristics that can be effective in the method of ijtihad should be studied and considered: systematicity, imposition, directionality, positionality and skepticism. This paper, on the one hand, avoids the minimal approaches of jurisprudence by depicting civilization as a phenomenon included in human life, and on the other hand, by depicting civilization as a fluid and situational phenomenon, highlights its differences from approaches that try to offer a detailed design of civilizational structures regardless of social realities. Jurisprudence that provides the possibility and context of Islamic civilization based on jurisprudential theories, shapes social structures in accordance with political situations and social needs and requirements.
    چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
    Title :مبانی جامعه‌شناختی فقه تمدنی
    Abstract: 
    تمدن، بزرگ ترین مقیاس حیات اجتماعی است که تمامی ابعاد زندگی انسان ها را تحت تدبیر و تأثیر خویش قرار می دهد؛ بنابراین رسیدن به تمدن اسلامی، می تواند بالاترین آرمان جوامع و دولت های اسلامی باشد. تمدن اسلامی، تمدنی است که از پایگاه شریعت اسلامی و از معبر استنباط فقهی سیاست گذاری شده باشد. بنابراین توجه حداکثری به فقه تمدنی، از ضرورت های حوزه های علمیه در دوران کنونی است. متن پیش رو با روش تحلیلی ـ کتابخانه ای، درپی پاسخ به این پرسش است که «مبانی جامعه شناختی فقه تمدنی چیست»؟ به نظر می رسد برای پاسخ به این پرسش، حداقل پنج شاخصه‌ی اصلی که می توانند در روش اجتهاد مؤثر باشند، باید مورد مطالعه و توجه قرار گیرند: نظام وارگی، تحمیلگری، جهت دار بودن، موقعیت مندی و مشکک بودن. این مقاله، از سویی با ترسیم تمدن به عنوان پدیده ای شامل در زندگی بشر، از رویکردهای حداقلی فقه پرهیز دارد و از سوی دیگر، با ترسیم تمدن به عنوان پدیده ای سیّال و موقعیت مند، تفاوت خود را با رویکردهایی که سعی دارند فارغ از مواجهه با واقعیت های اجتماعی، به طراحی تفصیلی ساختارهای تمدنی بپردازند، برجسته می کند. فقهی که امکان و بستر تمدن اسلامی را فراهم می کند، با تکیه بر نظریه های فقهی، ساختارهای اجتماعی را در تناسب با موقعیت های سیاسی و نیازها و اقتضائات اجتماعی شکل می دهد.
    References: 
    • ابن‌خلدون، عبدالرحمن، 1362، مقدمة ابن‌خلدون، ترجمة ‌پروين گنابادي، تهران، علمي و فرهنگي.
    • تقي‌زاده طبري، اباصالح، 1395، «نسبت تكفيري‌گري با ماهيت سياست؛ سياست از سياست‌مدار چه مي‌خواهد؟»، علم و سياست بابل، سال اول، ش 1، ص 41ـ50.
    • سازمان ملل متحد،1383، تهران، مركز اطلاعات سازمان ملل متحد در تهران، دفتر هماهنگ كنندة فعاليت‌هاي نظام ملل متحد در جمهوري اسلامي
    • جعفريان، رسول، 1379، صفويه در عرصه دين، فرهنگ و سياست، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    • چلبي، مسعود، 1375، جامعه‌شناسي نظم، تشريع و تحليل نظري نظم اجتماعي، تهران، ني.
    • ريتزر، جورج، 1374، نظرية جامعه‌شناسي معاصر، ترجمة محسن ثلاثي، تهران، علمي و فرهنگي.
    • صدر، سيدمحمدباقر، 1382ق، المدرسة الاسلاميه، بيروت، مرکز الابحاث و الدرسات التحصصيه للشهيد الصدر.
    • ـــــ ، 1402ق، فلسفتنا، بيروت، دار‌التعارف للمطبوعات.
    • ـــــ‌ ، 1403ق، الاسلام يقود الحياه، طهران، وزاره الارشاد الاسلامي.
    • ـــــ ، 1424ق، اقتصادنا، در موسوعه الشهيد الصدر، قم، مركز الابحاث و الدراسات التخصصيه للشهيد الصدر.
    • طباطبائي، سيدمحمد حسين، بي‌تا، تفسير الميزان، ترجمة سيدمحمدباقر موسوي همداني، قم، دفتر انتشارات اسلامي.
    • طوسي، خواجه نصيرالدين، 1395، اخلاق ناصري، تهران، فردوس.
    • عليدوست، ابوالقاسم، 1388، فقه و مصلحت، قم، پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي.
    • فارابي، محمد ابونصر، بي‌تا، آراء اهل المدينه الفاضله، دراسه و تحقيق حسن مجيد العبيدي، بي‌جا.
    • فروند ژولين، 1383، جامعه‌شناسي ماكس وبر، ترجمة عبدالحسين نيك‌گهر، تهران، توتيا.
    • كرمي قهي، محمدتقي و همكاران، 1386، جستارهايي در باب تمدن، تدوين و تحقيق حبيب‌الله بابايي، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي.
    • ماكياولي، نيكولو، 1394، شهريار، ترجمة داريوش آشوري، تهران، آگاه.
    • متولي امامي، سيدمحمدحسين، 1395، بحران تمدني ايران معاصر، قم، معارف.
    • ـــــ ، 1398، «تصرف، الگوي مواجهه اصيل جمهوري اسلامي با تمدن غربي»، اسلام و مطالعات اجتماعي، سال ششم، ش 4، ص 57ـ78.
    • مصباح‌يزدي، محمدتقي، 1378، جامعه و تاريخ از ديدگاه قرآن، تهران، سازمان تبليغات اسلامي.
    • واسطي، عبدالحميد، 1424ق، نگرش سيستمي به دين (بررسي هويت استراتژيك دين)، مشهد، انديشة نور.
    • ويلدورانت، ويليام جيمز‌، 1386، تاريخ تمدن، ترجمة احمد آرام و ديگران، تهران، علمي‌ و فـرهنگي.‌
    • يوسف، ناصر و موسي العرباني، 2011م، رؤيه نقديه في أزمه الاموال غيرالحقيقيه، كويت، وزاره الاوقاف و الشئون الاسلاميه.
    • Al -baghdadi, Abu Bakr, 2015, “the world has divided into two camps; call to hijra” Dabigh.Wood Graeme, “What ISIS Really Wants” ,The Athlantic, ISSUE.
    Cite this article: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Alidoust , Abolghasem, Motavalli Emami , Seyyed Mohammad Hossein.(2025) The Sociological Foundations of Civilizational Jurisprudence. Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, 11(4), 87-102

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Abolghasem Alidoust ; Seyyed Mohammad Hossein Motavalli Emami ."The Sociological Foundations of Civilizational Jurisprudence". Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, 11, 4, 2025, 87-102

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Alidoust , A, Motavalli Emami , S.(2025) 'The Sociological Foundations of Civilizational Jurisprudence', Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, 11(4), pp. 87-102

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Alidoust , A, Motavalli Emami , S. The Sociological Foundations of Civilizational Jurisprudence. Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, 2025; 11(4): 87-102