Ma`rifat Farhangi Ejtemaei

عصر جدید با ظهور و درخشش انسان به معنای مدرن آن، در عرصه‌ی معرفت شناخته می شود. اندیشه و تکاپوی شناختی انسان تعیین کننده‌ی آرایش معرفتی این عصر است و همه‌ی مقولات علم مدرن به نوعی بر محور و مدار انسان می چرخد. نظریه‌ی ماتریالیسم تاریخی مارکس، علاوه بر مبانی هستی شناختی، مبنای انسان شناختی پررنگی دارد و بر مبنای تلقی خاصی از انسان پی ریزی و صورت بندی شده است. مارکس، وجهی از هستی اجتماعی انسان؛ یعنی «کار» را محور و مبنای تحلیل دیالکتیکی خود قرار داده که هم مادی و هم اجتماعی ـ تاریخی است. بر اساس نظر مارکس، جهان انسانی، یعنی همه‌ی نماد ها و نمود ها، اشکال آگاهی و نهادهای اجتماعی ـ تاریخی، با همه اشکال و صور مختلف آن، صرفاً محصول و برایند عمل و کار انسانند؛ جلوه ها و تبلوراتی که در هر مرحله از تاریخ به گونه ای عینیت یافته و مختصات هر دوره‌ی تاریخی و اجتماعی را شکل داده است. این نوشتار، ضمن تقریر اجمالی نظریه ماتریالیسم تاریخی مارکس، سعی دارد مهم ترین مفروضات انسان شناختی آن را مورد بررسی تحلیلی و انتقادی قرار دهد.