The Relationship between Theory and Observation in Social Sciences according to Sadra's Transcendent Philosophy
Article Type:
Research
Writers:
Abstract:
The relationship between theory and observation is among the subjects to which various schools of social sciences give different responses based on their ontological and epistemological views. Due to the different viewpoints existing in Islamic philosophy about the resources and means of knowledge on one hand and about the levels of reality and knowledge on the other hand, the nature, theory, observation and, naturally, the relationship between theory and observation will be different. From the viewpoint of Islamic philosophy, there are different types of theory, empirical, rational, intuitive and transformational, and each type can have critical and normative dimensions. Obviously, each category of these theories belongs to an appropriate source and its character is evaluated . Therefore, "observation" alone is not a suitable source for any of these theories and a "test" can assess only some aspects of empirical theories.
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :رابطه نظریه و مشاهده در علوم اجتماعی بر اساس حکمت صدرایی / قاسم ابراهیمی‌پور / حمید پارسانیا
Abstract:
رابطه نظریه و مشاهده موضوعی است که مکاتب مختلف علوم اجتماعی، متناسب با مبانی هستی شناختی و معرفت شناختی خود، پاسخ های متفاوتی به آن داده اند. با توجه به نگاه متفاوتی که در مورد منابع و ابزار معرفت از یک سو، و سطوح واقعیت و معرفت از سوی دیگر در فلسفه اسلامی وجود دارد، ماهیت نظریه، و مشاهده و به طور طبیعی، رابطه نظریه و مشاهده نیز از این دیدگاه متفاوت خواهد بود. از دیدگاه فلسفة اسلامی، انواع نظریه از جمله نظریه های تجربی، عقلی، شهودی و نقلی قابل تصور است که هر یک ممکن است دارای ابعاد انتقادی و هنجاری نیز باشند. روشناست هر دسته از نظریه های فوق، از منبع متناسب، برخاسته و با نفس الامر ویژه خود ارزیابی می شود. بنابراین، «مشاهده» به تنهایی منبع مناسبی برای هیچ یک از نظریه های فوق نیست. آزمون نیز فقط قادر به ارزیابی برخی از ابعاد نظریه های تجربی، آن هم به ضمیمه قواعد عقلی، می باشد.
References:
- باربور، ايان، علم و دين، ترجمه بهاء الدين خرمشاهي، تهران، مركز نشر دانشگاهي، 1362.
- بوعلي سينا، شرح برهان شفا(2-1)، محمدتقي مصباح يزدي، تحقيق و نگارش: محسن غرويان، قم، انتشارات موسسه آموزشي پژوهشي امام خميني، 1386.
- پارسانيا، حميد، «روش‌شناسي فلسفه سياسي و علم سياست»، علوم سياسي، ش 22 ، 1382(أ).
- ـــــ ، عرفان و سياست، قم، موسسه بوستان كتاب «مركز چاپ و نشر دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم»، 1386.
- پارسانيا، حميد، علم و فلسفه، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه، 1383 (ب).
- جوادي آملي، عبدالله، درآمدي بر آزادانديشي و نظريه‌پردازي ديني، مجموعه سخنراني، دانشگاه باقرالعلوم، قم، موسسه بوستان كتاب، 1383.
- ـــــ ، منزلت عقل در هندسه معرفت ديني، قم، اسرا، 1386. (ج)
- ـــــ ، تبيين براهين اثبات خدا، ويراستار حميد پارسانيا، قم، اسراء، چ1، بي‌تا.
- ـــــ ، معرفت‌شناسي در قرآن، تنظيم و ويرايش حميد پارسانيا، چ چهارم، قم، مركز نشر اسراء، 1386،(أ)
- حسين‌زاده، محمد، پژوهشي تطبيقي در معرفت‌شناسي معاصر، قم، موسسه آموزشي پژوهشي امام خميني، 1385.
- حقي، علي، «روش شناسي علوم تجربي» پژوهشي تطبيقي، تاريخي، انتقادي، تهران، سعاد، 1384.
- خاكي، غلامرضا، روش تحقيق با رويكردي به پايان‌نامه نويسي، تهران، وزارت فرهنگ و آموزش عالي، مركز تحقيقات علمي كشور، كانون فرهنگي انتشاراتي درايت، 1378.
- خوانساري، محمد، منطق صوري، تهران، آگه، 1363.
- دورانت، ويل، تاريخ فلسفه، ترجمه عباس زرياب، چ دوازدهم، بي‌جا، شركت انتشارات علمي و فرهنگي، 1374.
- رفيع‌پور، فرامرز، «كندكاوها و پنداشته‌ها» مقدمه‌اي بر روش‌هاي شناخت جامعه و تحقيقات اجتماعي، تهران، انتشار، 1360.
- سروش، عبدالكريم، مبادي مابعد الطبيعي علوم نوين، برت، ادوين آرتور ترجمه عبدالكريم سروش، بي‌جا، شركت انتشارات علمي و فرهنگي و موسسه مطالعات و تحقيقات فرهنگي، 1369.
- ـــــ ، «درسهايي در فلسفه علم الاجتماع» روش تفسير در علوم اجتماعي، تهران، ني، 1376.
- طباطبايي، سيدمحمدحسين، برهان، ترجمه تصحيح و تعليق مهدي قوام صفري، چ دوم، قم، موسسه بوستان كتاب (مركز چاپ و نشر دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، (ب)، 1387.
- ـــــ ، اصول فلسفه و روش رئاليسم، بي‌جا، بي‌نا، بي‌تا.
- ليتل، دانيل، تبيين در علوم اجتماعي: درآمدي به فلسفه علم الاجتماع، ترجمه عبدالكريم سروش، تهران، موسسه فرهنگي صراط، 1373.
- مصباح‌يزدي، محمدتقي، جامعه و تاريخ از ديدگاه قرآن، چ دوم، بي‌جا، شركت چاپ و نشر بين‌الملل سازمان تبليغات اسلامي، 1379.
- ـــــ ، آموزش فلسفه، تهران، سازمان تبليغات اسلامي، شركت چاپ و نشر بين‌الملل، 1378.
- مطهري، مرتضي، مسئله شناخت، تهران، صدرا، 1368.
- ـــــ ، شرح مبسوط منظومه، چ چهارم، بي‌جا، حكمت، 1369.
- ـــــ ، جامعه و تاريخ، چ هشتم، قم ، صدرا، 1375.
- ـــــ ، فلسفه تاريخ، چ پانزدهم، قم، صدرا، 1387.
- ـــــ ، اصول فلسفه و روش رئاليسم، بي‌جا، بي‌نا، بي‌تا.
- هوركهايمر، ماكس، نظريه‌هاي سنتي و نظريه‌هاي انتقادي، جامعه شناسي انتقادي، ويراستار پل كانرتون، ترجمه حسن چاوشيان، تهران، اختران، 1385.
- گلدنر، آلوين، بحران جامعه‌شناسي غرب، ترجمه فريده ممتاز، بي‌جا، بي‌نا، 1368.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
Ebrahimi pour, Ghasem, Parsaniya, Hamid.(2025) The Relationship between Theory and Observation in Social Sciences according to Sadra's Transcendent Philosophy . Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, 1(3), 89-118
Ghasem Ebrahimi pour; Hamid Parsaniya."The Relationship between Theory and Observation in Social Sciences according to Sadra's Transcendent Philosophy ". Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, 1, 3, 2025, 89-118
Ebrahimi pour, G, Parsaniya, H.(2025) 'The Relationship between Theory and Observation in Social Sciences according to Sadra's Transcendent Philosophy ', Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, 1(3), pp. 89-118
