Pages:
7-24
Receive Date: 2025/10/20
Accept Date: 2025/10/20
Abstract:
In his book “A System of Logic,” John Stuart Mill proposed a view of the development of moral and social sciences that had specific methodological requirements. Based on the general logic of empiricism, he outlined the path of development of moral and social sciences based on the science of general rules of mind or pure psychology. However, since the general rules of mind were not sufficient for explaining human and social phenomena, the path of scientific explanation needed a mediator to connect this higher-level knowledge to the human and social phenomena. Mill introduced into his model of explanatory logic an area of knowledge called ontology, which acted as a mediator between the upstream science of knowing the human mind and the fluid social and human phenomena. The presence of ontology at the center of Mill's idea of moral sciences has logical and methodological outcomess. He called the logical method of inference in moral sciences the historical method or reverse syllogism. Sadr al-Mutalahin also created the conditions for the realization of a specific type of social science by elevating the issue of science of the soul (ilm al-nafs) from natural sciences to ontology. The ontological foundations of transcendental wisdom will also have a special logic for this social science. Using an analytical-critical comparison, in this article, we will criticize John Stuart Mill's idea as the origin of positivist social science based on the philosophical ilm al-nafs of Sadra'i wisdom.
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :تحلیل انتقادی منطق تبیین اجتماعی در علوم اخلاقی جان استوارت میل از منظر حکمت متعالیه
Abstract:
جان استوارت میل در کتاب «نظام منطق» ایدهای از تکوین علوم اخلاقی و اجتماعی را پیریزی کرد که لوازم روششناختی ویژه را بههمراه داشت. وی بر اساس منطق عام تجربهگرایی، مسیر تکوین علوم اخلاقی و اجتماعی مبتنیبر علم قواعد عام ذهن یا با کمی تسامح روانشناسی محض ترسیم نمود. قواعد عام ذهن برای توضیح پدیدههای انسانی و اجتماعی بهتنهایی کفایت نمیکردند و ازاینرو مسیر تبیین علمی برای اتصال میان این دانش بالادستی و پدیدههای انسانی و اجتماعی نیازمند به یک میانجی و حدوسط بود. میل دانشی به نام اتولوژی را بهمثابۀ میانجی علم بالادستی شناخت ذهن انسان و پدیدههای سیال اجتماعی و انسانی وارد الگوی منطق تبیینی خود کرد. حضور اتولوژی در مرکز ایدۀ علوم اخلاقی میل ملازم با پیامدهای منطقی و روششناختی است. وی روش منطقی استنتاج در علوم اخلاقی را روش تاریخی یا قیاسی معکوس نامید. صدرالمتألهین نیز با ارتقای مسئلۀ علمالنفس از طبیعیات به هستیشناسی، شرایط تحقق نحوۀ خاصی از علم اجتماعی را ممکن نمود. مبانی هستیشناسی حکمت متعالیه نیز منطق ویژهای را برای این علم اجتماعی بههمراه خواهند داشت. در این مقاله با مقایسهای تحلیلی ـ انتقادی ایدۀ جان استوارت میل را بهعنوان منشأ علم اجتماعی پوزیتیویستی بر بنیان علمالنفس فلسفی حکمت صدرایی نقد خواهیم کرد.
References:
- ابنسینا، حسین بن عبدالله (1404ق). شفاء (طبیعیات). تصحیح سعید زاید. قم: کتابخانة آیتالله مرعشی نجفی.
- اسکاچ پل، تدا (1388). بینش و روش در جامعهشناسی تاریخی. ترجمۀ سیدهاشم آقاجری. تهران: نشر مرکز.
- اشتراوس، لئو (1398). شهر و انسان. ترجمۀ رسول نمازی. تهران: آگه.
- افروغ، عماد (1394). شرحی بر دیالکتیک روی بسکار. تهران: علم.
- باربور، ایان (1374). علم و دین. ترجمۀ بهاءالدین خرمشاهی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- بیرو، آلن (1380). فرهنگ علوم اجتماعی. ترجمۀ باقر ساروخانی. تهران: کیهان.
- پارسانیا، حمید (1389). هستی و هبوط. قم: معارف.
- پارسانیا، حمید (1392). جهانهای اجتماعی. قم: کتاب فردا.
- پارسانیا، حمید و اسکندری نداف، علی (1400). علم جامعهشناسی در ایران از منظر جامعهشناسان ایرانی. مطالعات الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی، 2(9)، 175ـ205.
- داوری اردکانی، رضا (1399). اخلاق در زندگی کنونی؛ شرایط اخلاقی پیشرفت و اعتلای علوم انسانی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- جوادی آملی، عبدالله (1387). منزلت عقل در هندسۀ معرفت دینی. قم: اسراء.
- جوادی آملی، عبدالله (1386). رحیق مختوم. قم: اسراء.
- حسنزاده آملی، حسن (1388). شرح فارسی الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة. قم: بوستان کتاب.
- صدرالمتألهین (1397). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة. قم: طلیعۀ نور.
- طباطبائی، سیدمحمدحسین (1384). نهایة الحکمة. تحقیق و تعلیق عباسعلی زارعی سبزواری. قم: جامعۀ مدرسین.
- کاپلستون، فردریک (1385). تاریخ فلسفه. ترجمۀ جلالالدین مجتبوی. تهران: علمی و فرهنگی.
- گیدنز، آنتونی (1391). جامعهشناسی. ترجمۀ حسن چاوشیان. تهران: نشر نی.
- عبودیت، عبدالرسول (1385). درآمدی بر نظام حکمت صدرایی. تهران: سمت.
- لالمان، میشل (1399). تاریخ اندیشههای اجتماعی. ترجمۀ عبدالحسین نیکگهر. تهران: هرمس.
- مردیها، مرتضی (1382). فضیلت عدم قطعیت در علم شناخت اجتماعی. تهران: طرح نو.
- تامس، ویلیام (1379). جان استوارت میل. ترجمۀ فاطمه زیباکلام و شیوا نورپناه. بندرعباس: انتشارات دانشگاه هرمزگان.
- وینچ، پیتر (1372). ایدۀ علم اجتماعی و پیوند آن با فلسفه. ترجمۀ سازمان سمت. تهران: سمت.
- یزدانپناه، سیدیدالله (1401). چیستی و نحوۀ وجود فرهنگ؛ نگرشی نوین به فلسفۀ فرهنگ. قم: کتاب فردا.
References:
- Ruben, David-Hillel (1922). Explaining Explanation. London and New York: Routledge.
- Hempel, Car (l965). Aspects of Scientific Explanation. New York: The Free Press.
- Mill, John Stuart (2009). A System Of Logic. Ratiocinative And Inductive. Eighth Edition :Gutenberg EBook.
- Jahoda, Gustav (2017). Mill versus Durkheim on the Methods. Athens Journal of Social Sciences, 4( 2), 123-136.
- Sánchez, Rosario López (2013). Concepts and Historical Contexts in Liberalism’s Intellectual Debates: A Study of John Stuart Mill’s Moral and Political Thought, University of Málaga, Department of Philosophy.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Suhaili, Muhammad Vahid , Parsaniya, Hamid, ُSoltani, Mahdi.(2025) A Critical Analysis of the Logic of Social Explanation in John Stuart Mill’s Moral Science from the Perspective of Transcendental Wisdom. Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, 16(1), 7-24 https://doi.org/10.22034/marefatefarhangi.2024.2022044
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Muhammad Vahid Suhaili; Hamid Parsaniya; Mahdi ُSoltani."A Critical Analysis of the Logic of Social Explanation in John Stuart Mill’s Moral Science from the Perspective of Transcendental Wisdom". Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, 16, 1, 2025, 7-24
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Suhaili, M, Parsaniya, H, ُSoltani, M.(2025) 'A Critical Analysis of the Logic of Social Explanation in John Stuart Mill’s Moral Science from the Perspective of Transcendental Wisdom', Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, 16(1), pp. 7-24
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Suhaili, M, Parsaniya, H, ُSoltani, M. A Critical Analysis of the Logic of Social Explanation in John Stuart Mill’s Moral Science from the Perspective of Transcendental Wisdom. Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, 2025; 16(1): 7-24