A Critique of the Methodology of Habermas's "Communicative Action" Theory
Article Type:
Research
Writers:
Abstract:
Rationality is considered as one of the main elements of modernity. Habermas is among the thinkers of Frankfurt Critical School who believes that critical rationality dominates communicative rationality. He proposes communicative rationality as a means for removing the restrictions of modernity. As for his criterion for removing these restrictions and gaining freedom in communicative rationality, due to his limitations, it can be no more that public culture or common sense. This is because he does not rely on the criteria of sacred intellect which the highest form of intellect and is unable to provide value and normative criteria based on practical intellect derived from sublime human values and ideals. So, we could not help accepting Habermas's criteria to free ourselves from these limitations if Islam had not provided a criterion which goes beyond common sense, based on divine teachings. Using the cognitive and ontological principles of Islam and applying principal methodology, the present paper criticizes Habermas's principles of communicative action and tries, through an overview of the principles of his theory to find what, according to Islam, position it has. In other words, does Islam accept the criteria proposed by Habermas in his critical ideas by using communicative action for obtaining freedom?
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :بررسی روش‌شناسی نظریه‌ی «کنش ارتباطی» هابرماس با رویکرد انتقادی
Abstract:
عقلانیت یکی از عناصر اصلی مدرنیته به شمار می رود. هابرماس ازجمله متفکران حلقه‌ی انتقادی فرانکفورت است که درواقع، عقلانیت انتقادی را سوار بر عقلانیت ارتباطی می داند. راهکاری که او برای رهایی از تنگناهای مدرنیته ارائه می دهد، عقلانیت ارتباطی است. اما معیار رهایی و ارتباط آزاد او در عقلانیت ارتباطی بنابر محدودیت های معرفتی او نمی تواند چیزی جز فرهنگ عمومی یا عقل عرفی باشد؛ چراکه دست او از معیارهای عقل قدسی که بالاترین مراتب عقل است، خالی است و نمی تواند براساس عقل عملی معیارهای ارزشی و هنجاری براساس بالاترین ارزش ها و آرمان های انسانی ارائه دهد. در مکتب اسلام هم اگر ما نتوانیم بر پایه‌ی تعالیم وحی معیاری فراتر از عقل عرفی ارائه دهیم، ناچاریم همان معیارهای مورد نظر هابرماس را برای رهایی از این تنگناها بپذیریم. در این نوشتار ما با استفاده از مبانی معرفتی و هستی شناختی اسلام و براساس روش شناسی بنیادین، به نقد مبنایی نظریه‌ی کنش ارتباطی هابرماس می پردازیم و با نگاهی به مبانی نظریه‌ی او درصددیم ببینیم این نظریه در دیدگاه اسلام چه جایگاهی می تواند داشته باشد. به عبارتی دیگر، آیا از نظر اسلام معیارهایی که هابرماس در تفکر انتقادی خود از طریق کنش ارتباطی برای رهایی ارائه می دهد، پذیرفته اند یا نه.
References:
- اشرف، احمد، موانع تاريخي رشد سرمايهداري درايران: دوره قاجاريه، تهران، زمينه، 1359.
- اوث ويت، ويليام، هابرماس، ترجمه ليلا جو افشاني وحسن چاوشيان، تهران، اختران، 1386.
- پارسانيا، حميد، «روش‌شناسي قلسفه سياسي وعلم سياست»، علوم سياسي، تابستان1382، ش 22.
- ـــــ ، جزوه درسي نظريه‌هاي جامعه‌شناسي پيشرفته، مقطع كارشناسي ارشد، دانشگاه باقرالعلوم، 1386.
- ـــــ ، «بازسازي علم مدرن وبازخواني علم ديني»، راهبرد فرهنگ، ش 3، پاييز 1387، ص17-32.
- ـــــ ، روش‌شناسي انتقادي حكمت صدرايي، قم، كتاب فردا، 1390.
- پيوزي، مايكل، يورگن هابرماس، ترجمه احمد تدين، تهران، هرمس، 1378.
- چالمرز، آلن، چيستي علم، ترجمه سعيد زيباكلام، چاپ هفتم، تهران، سمت، 1385.
- حسين‌زاده، محمد، در آمدي برمعرفت‌شناسي ومباني معرفت ديني، قم، موسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني، 1388
- خسروپناه، عبدالحسين وحسن پناهي آزاد، نظام معرفت‌شناسي صدرايي، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي، 1388.
- ـــــ ، مباني جمهوري اسلاي ايران، مركز تحقيقات استراتژيك رياست جمهوري، 1389.
- رجبي، محمود، انسان شناسي، سلسله دروس انديشه‌هاي بنيادين اسلامي، قم، موسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني، 1379
- ريتزر، جرج، نظريه‌هاي جامعه‌شناسي دردوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثي، تهران، علمي، 1380.
- شرت، ايون، فلسفه علوم اجتماعي قاره‌اي: هرمنوتيك، تبارشناسي و نظريه انتقادي، ترجمه هادي جليلي، تهران، ني، 1387.
- شفيعي، محمود، «نظريه كنش ارتباطي(جهان زيست وسيستم)و نقد اجتماعي ـ سياسي» علوم سياسي، ش 2، پاييز و زمستان 1384.
- كانت، ايمانوئل، درس‌هاي فلسفه اخلاق، ترجمه منوچهرصانعي دره بيدي، تهران، نقش و نگار، 1378.
- كرايب، يان، نظريه‌هاي اجتماعي مدرن، ترجمه عباس مخبر، چاپ پنجم، تهران، آگه، 1388.
- مصباح، محمدتقي، معارف قرآن، انسان شناسي، قم، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني، 1376.
- ـــــ، آموزش فلسفه، تهران، چاپ چهارم، چاپ و نشرسازمان تبليغات اسلامي، 1370.
- مطهري، مرتضي، مجموعه آثار؛ مسأله شناخت، تهران، صدرا، 1373.
- نوذري، حسين‌علي، بازخواني هابرماس، تهران، چشمه، 1381.
- وايت، استيون، نوشتههاي اخير هابرماس؛خرد، عدالت ونوگرايي، ترجمه محمدحريري اكبري، تهران، قطره، 1380.
- هابرماس، يورگن، دگرگوني ساختاري درحوزه عمومي، ترجمه جمال محمدي، تهران، افكار، 1384.
- ـــــ ، جهاني شدن وآينده دموكراسي، ترجمه كمال پولادي، تهران، افكار، بي‌تا.
- ـــــ ، نظريه كنش ارتباطي، ترجمه كمال پولادي، تهران، موسسه انتشاراتي روزنامه ايران، 1384.
- هاو، ال.اي، يورگن هابرماس، ترجمه جمال محمدي، تهران، گام نو، ۱۳۸۷.
- هولاب، رابرت، يورگن هابرماس: نقد در حوزه عمومي، ترجمه حسين بشيريه، تهران، ني، 1375.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
Abbaspur, Ebrahim.(2025) A Critique of the Methodology of Habermas's "Communicative Action" Theory. Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, 2(2), 35-64
Ebrahim Abbaspur."A Critique of the Methodology of Habermas's "Communicative Action" Theory". Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, 2, 2, 2025, 35-64
Abbaspur, E.(2025) 'A Critique of the Methodology of Habermas's "Communicative Action" Theory', Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, 2(2), pp. 35-64
