The Role of the Family in Cultural Development Based on Islamic Teachings
Article Type:
Research
Writers:
Hamid Parsaniya / Associate Professor, College of Social Sciences, University of Tehran / h.parsania@yahoo.com
Abstract:
"Cultural development" forms the basis of the advancement and progress of society and its main goal is individual and society’s self-reliance. As the basic element of society, family plays an essential role in nurturing individuals and societies. Basically, a healthy society consists of a healthy family and a healthy family consists of healthy people. However, in most development programs in general and cultural development in particular, less attention has been paid to family. Using "documentary analysis" method, this article examines the role of family in cultural development based on Islamic teachings. The research findings show that family has a direct influence on all the indicators of cultural development (such as self-confidence, freedom of thought, equality before the law, learning, creativity, participation, negation of dominance, respect for the beliefs and opinions of others). Therefore, based on Islamic teachings, the position of family as one of the important social institutions in cultural development is very prominent.
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :نقش خانواده در توسعه فرهنگی بر اساس آموزه‌های اسلامی
Abstract:
«توسعه فرهنگی» اساس توسعه و پیشرفت جامعه را تشکیل می دهد و هدف اصلی آن خوداتکایی فرد و جامعه است. خانواده به مثابه سلول بنیادی جامعه نقش اساسی در پرورش فرد و جامعه دارد. اصولاً جامعه سالم از خانواده سالم و خانواده سالم از افراد سالم تشکیل می گردد. با این حال، در بیشتر برنامه های توسعه به صورت کلی و توسعه فرهنگی به صورت خاص، به خانواده کمتر توجه شده است. این نوشتار با روش «تحلیل اسنادی» به بررسی نقش خانواده در توسعه فرهنگی براساس آموزه های اسلامی پرداخته است. یافته های تحقیق نشان می دهد که با توجه به شاخص های متعدد توسعه فرهنگی (نظیر اعتماد به نفس، آزادی اندیشه، تساوی در برابر قانون، علم آموزی، خلاقیت، مشارکت، نفی سلطه، احترام به عقاید و نظرات دیگران) خانواده در تمام آنها به صورت مستقیم تأثیر گذار است. ازاین رو براساس آموزه های اسلامی جایگاه خانواده به مثابه یکی از نهاد های مهم اجتماعی در توسعه فرهنگی بسیار برجسته است.
References:
- نهج‌البلاغه، 1379، قم، هجرت.
- ابن ابي‌الحديد، عبدالحميدبن هبة‌الله، 1404ق، شرح نهج البلاغه، تحقيق محمد ابوالفضل ابراهيم، قم، كتابخانة آيت‌الله مرعشي نجفي.
- آشوري، داريوش، 1357، تعريف‌ها و مفهوم فرهنگ، تهران، مرکز فرهنگي آسيا.
- آقامحمديان شعرباف، حميدرضا، 1387، «نقش و جايگاه خانواده در فرايند توسعه فرهنگي»، در: همايش ملي توسعه و تحول در فرهنگ و هنر، ج 1، قم، سوره مهر.
- آوتويت، ويليام، تام باتامور، 1392، فرهنگ علوم اجتماعي قرن بيستم، تهران، نشر ني.
- بخاري، محمدبن اسماعيل، 1392، صحيح البخاري، ترجمه عبدالعلي نور احراري، تربت جام، شيخ الاسلام احمد جام.
- بغدادي، عبدالله محمد عبيد، 1410ق، العيال، تحقيق نجم عبدالرحمن خلف، مدينة منوره، دار ابن‌القيم.
- بيرو، آلن، 1380، فرهنگ علوم اجتماعي (انگليسي ـ فرانسه ـ فارسي)، ترجمة باقر ساروخاني، تهران، کيهان.
- پودارتچي، مصطفي، 1383، «مشارکت سياسي زنان و توسعه فرهنگي»، در: مجموعه مقالات دانشگاه علامه طباطبائي، ش 185، ص337-356.
- پهلوان، چنگيز، 1378، فرهنگ‌شناسي: گفتارهايي در زمينه فرهنگ و تمدن، تهران، پيام امروز.
- ترمذي، محمدبن عيسي، 1419ق، الجامع الصحيح و هو سنن الترمذي، تحقق و شرح احمد محمد شاکر قاهره، دار الحديث.
- تميمى آمدى، عبدالواحد بن محمد، 1410ق، غرر الحكم و درر الكلم، تحقيق سیدمهدی رجائی، چ دوم، قم، دارالکتاب الاسلامی.
- حرعاملي، محمدبن حسن، 1412ق، وسايل‌الشيعه، تحقيق محمدرضا حسيني جلالي، قم، مؤسسة آل البيت لاحياء التراث.
- حسيني، اکرم‌السادات، 1383، «تحکيم خانواده در آموزه‌هاي قرآني»، مطالعات راهبردي زنان، ش 26، ص 46-81.
- حلی، ابن فهد، 1407ق، عدة الداعي و نجاح الساعي، بیروت، دار الكتاب العربي.
- خانيکي، هادي، 1375، «جايگاه و نقش مطبوعات در توسعه فرهنگي ايران»، نامه پژوهش فرهنگي، پيش‌شماره 1، ص 111-124.
- دهخدا، علی‌اکبر، 1377، لغت‌نامه دهخدا، تهران، مؤسسة لغت‌نامه دهخدا و مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی دانشگاه تهران.
- زهيلي، وهبه، 1418ق، الفقه الاسلامي و أدلته، دمشق، دار الفکر المعاصر.
- ژيرار، آگوستين، 1372، توسعه فرهنگي: تجارب و خط‌مشي‌ها، ترجمة پروانه سپرده و علي هاشمي گيلاني، تهران، مرکز پژوهش‌هاي بنيادي.
- شرف‌الدين، سيدحسين، 1393، «علامه طباطبائي و بنيادهاي هستي‌شناختي فرهنگ»، معرفت فرهنگي اجتماعي، سال پنجم، ش 2، ص 65-92.
- شوراي عالي انقلاب فرهنگي، 1392، نقشه مهندسي فرهنگي کشور، تهران، دبيرخانه شوراي عالي انقلاب فرهنگي.
- صادقي فسايي، سهيلا و ايمان عرفان‌منش، 1394، «مباني روش‌شناختي پژوهش اسنادي در علوم اجتماعي؛ مورد مطالعه: تأثيرات مدرن شدن بر خانواده ايراني»، راهبرد فرهنگ، ش 29، ص 61-92.
- صدوق، محمدبن على، 1413ق، من لايحضره الفقيه، تحقيق علي‌اکبر غفاري، چ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامى.
- ـــــ ، 1362، الخصال، تحقيق و تصحيح علي اکبر غفاري، قم، جامعة مدرسين.
- طباطبائی، سيدمحمدحسین، 1378، تفسیر المیزان، ترجمة محمدباقر موسوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
- طبرسي، حسن‌بن فضل، 1370، مکارم الاخلاق، قم، شريف الرضي.
- عاملي، زين‌الدين‌بن علي (شهيد ثاني)، 1413ق، مسالک الافهام إلي تنقيح شرائع الاسلام، قم، مؤسسة المعارف الاسلاميه.
- فاضلي، نعمت‌الله، 19/1/1394، «سرنوشت خانواده در برنامه‌هاي توسعه»، روزنامه ايران، ش 5899، ص 17.
- قريشي، باقرشريف، 1362، نظام تربيتي اسلام، تهران، فجر.
- کليني، محمدبن يعقوب، 1407ق، الکافي، تهران، دار الکتب الاسلاميه.
- کوش، دني، 1381، مفهوم فرهنگ در علوم اجتماعي، ترجمة فريدون وحيدا، تهران، سروش.
- کوهستاني، حسينعلي، 1371، «نقش خانواده در تربيت فرزندان»، پيوند، ش 158، ص 30-39.
- گولد جوليوس و ويليام ل کلب، 1376، فرهنگ علوم اجتماعي، تهران، مازيار.
- گيوه‌چيان، فاطمه، 1380، «ملاحظاتي درباره نقش زنان در توسعه فرهنگي»، زن در توسعه و سياست، ش 2، ص 109-124.
- مجلسي، محمدباقر، 1403ق، بحار الانوار، چ دوم، بيروت، مؤسسة الوفاء.
- محمدی ري‌شهري، محمد، 1386، ميزان الحکمه، قم، دارالحديث.
- مريجي، شمس‌الله، 1390، «ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﻘﺶ ﺧﺎﻧﻮاده در ﮐﺎﻫﺶ اﻧﺤﺮاﻓﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ»، معرفت فرهنگي اجتماعي، ش 4، ص 49-72.
- منصوري، ذبيح‌الله، 1384، مغز متفکر جهان شيعه، تهران، جاويدان.
- موسوی خميني، سيدروح‌الله، 1385، صحيفه امام، چ چهارم، تهران، مؤسسة تنظيم و نشر آثار امام خميني.
- مهدوي، سيدمحمدصادق و سميرا وکيل‌ها، 1394، «بررسي تأثير توسعه فرهنگي زنان بر کارکردهاي خانواده»، مطالعات توسعه اجتماعي ايران، سال هفتم، ش 2، ص ص 73-84.
- نجفي، محمدحسن، 1404ق، جواهر الکلام في شرح شرائع الاسلام، بيروت، دار احياء التراث العربي.
- نوري، حسين‌بن محمدتقي، 1408ق، مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، بيروت، مؤسسة آل‌البيت لاحياء التراث.
- Bowen, Glenn A, 2009, "Document Analysis as a Qualitative Research Method", Qualitative Research Journal, V. 9, p. 27-40.
- Dumazedier, Joffre, 1958, "Problèmes Du Loisir: (Enquête Psycho-Sociologique Sur Le Développement Socio-Culturel de l’agglomération d’Annecy)", Revue Internationale de l’Education 4, N. 1, p. 117–120.
- _____ , 1991, "Défense Du Concept De Développement Culturel En Sociologie", World Leisure & Recreation, N. 33, p. 5-6.
- Mayor, Fredrico, 1988, "The World Decade for Cultural Development", The Courier, Paris UNESCO.
- Vestheim, Geir, 2019, "UNESCO Cultural Policies 1966–1972 – the Founding Years of ‘New Cultural Policy", Nordisk Kulturpolitisk Tidsskrift, N. 22, p. 174–195.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
ZAKI, ABDULLAH, Parsaniya, Hamid.(2025) The Role of the Family in Cultural Development Based on Islamic Teachings. Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, 14(2), 139-159
ABDULLAH ZAKI; Hamid Parsaniya."The Role of the Family in Cultural Development Based on Islamic Teachings". Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, 14, 2, 2025, 139-159
ZAKI, A, Parsaniya, H.(2025) 'The Role of the Family in Cultural Development Based on Islamic Teachings', Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, 14(2), pp. 139-159
