Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, Volume 13, Issue 3, No 52, Year 2025 , Pages 65-82

    The Problem of Different Readings in the Ijtihad Approach to Human and Social Sciences and its Relationship with Hermeneutics

    Article Type: 
    Research
    Writers:
    Mohammad mahdi Naderi / Assistant Professor at the Department of Management, the Imam Khomeini Institute for Education and Research / Naderi@qabs.net
    Abstract: 
    "Ijtihad" is one of the methods used in the production and compilation of Islamic human and social sciences. Various factors cause Islamic human and social science researchers to disagree when applying the "ijtihad" method and interpreting verses and narrations and to present different readings from the perspective of Islam in that issue. On the other hand, accepting the foundations of hermeneutics in reading the text and understanding and interpreting it also requires the emergence and acceptance of different readings of the text. Therefore, the question that arises is what should be done about Islamic human and social sciences if there are different readings? Is the discussion of different readings in the "ijtihad" method the same as the different readings that exist as a result of the hermeneutic reading of the text or is it different from it? The present paper has tried to show that the difference of opinion in the interpretation of verses and narrations is due to the difference in factors such as textology, the amount and manner of inference from the text, the language of the text, the degree of interference of knowledge outside the text, the possibility of textual interpretation, and the clues related to speech. So the present disagreements have nothing to do with what is proposed in philosophical and common hermeneutics.
    چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
    Title :مسئله قرائت‌های مختلف در رویکرد اجتهادی به علوم انسانی و اجتماعی و نسبت آن با هرمنوتیک
    Abstract: 
    از جمله روش هایی که در تولید و تدوین علوم انسانی و اجتماعی اسلامی به کار گرفته می شود روش «اجتهادی» است. عوامل گوناگونی موجب می شود محققان علوم انسانی و اجتماعی اسلامی هنگام به کارگیری روش «اجتهادی» و برداشت از آیات و روایات اختلاف نظر پیدا کنند و قرائت های مختلفی از دیدگاه اسلام در آن مسئله ارائه نمایند. از سوی دیگر، پذیرش مبانی هرمنوتیک در خوانش متن و فهم و برداشت از آن نیز مستلزم پیدایش و پذیرش قرائت های مختلف از متن است. ازهمین رو پرسشی که مطرح می شود این است که درباره علوم انسانی و اجتماعی اسلامی، در صورت بروز پدیده قرائت های مختلف چه باید کرد؟ آیا بحث قرائت های مختلف در روش «اجتهادی» همان قرائت های مختلفی است که در اثر خوانش هرمنوتیکی متن پیش می آید یا با آن متفاوت است؟ مقاله پیش رو کوشیده است نشان دهد که اختلا ف نظر در برداشت از آیات و روایات، به اختلاف در عواملی همچون متن شناسی، میزان و نحوه استنطاق از متن، زبان متن، میزان دخالت دادن معارف بیرون از متن، امکان تقسیر متن به متن، و قراین مربوط به کلام بازمی گردد و به آنچه در هرمنوتیک فلسفی و رایج مطرح می شود ربطی ندارد.
    References: 
    • اميري، علي‌نقي و حسن عابدي جعفري، 1392، مديريت اسلامي: رويکردها، تهران، سمت.
    • اميري، علي‌نقي، 1388، «مديريت اسلامي؛ رويکرد فقهي ـ اجتهادي»، روش‌شناسي علوم انساني، سال پانزدهم، ش 58، ص 111- 127.
    • آجيليان، محمدمهدي و مهدي جلالي، 1390، «تکامل عصري معرفت ديني در سايه استنطاق متن»، تحقيقات علوم قرآن و حديث، سال هشتم، ش 1، ص 45ـ72.
    • بارت، رولان، 1394، «مرگ مؤلف»، در: ساخت‌گرايي، پساساخت‌گرايي و مطالعات ادبي، گروهي از مترجمان به کوشش فرزان سجودي، چ سوم، تهران، سوره مهر.
    • پالمر، ريچارد، 1398، علم هرمنوتيک: نظريه‌ تأويل در فلسفه‌هاي شلاير ماخر، ديلتاي، هايدگر، گادامر، چ يازدهم، تهران، هرمس.
    • حرعاملی، محمدبن حسن، 1402 ق، وسائل‌الشيعه، تحقيق شيخ محمد رازي، بيروت، دار احياءالتراث العربي.
    • حسني، سيدحميدرضا و مهدي علي‌پور، 1386، «روش‌شناسي اجتهاد و اعتبارسنجي معرفتي آن»، حوزه و دانشگاه، سال سيزدهم، ش 50، ص 9- 42.
    • حسين‌زاده، محمد، 1381، «مباني نظريه تعدد قرائت‌ها»، قبسات، ش 23، ص3- 9.
    • خسروپناه، عبدالحسين، 1381، «زيرساخت‌هاي قرائت‌انگارپذيري دين»، قبسات، ش 23، ص 10- 23.
    • ـــــ ، 1390، «الگوي حِکمي ـ اجتهادي علوم انساني»، جاويدان خرد، دوره جديد، ش 19، ص 29- 66.
    • رباني گلپايگاني، علي، 1381، «هرمنوتيک فلسفي در انديشه گادامر»، قبسات، ش 23، ص 24- 39.
    • رجبي، محمود، 1393، «نقش جامعه در تربيت انسان از منظر علامه طباطبايي» در: همايش بين‌المللي انديشه‌هاي علامه طباطبائي در تفسير الميزان: سخنراني‌ها و ميزگردهاي علمي، تدوين و نگارش غلام‌محمد شريعتي و ديگران، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني.
    • رضايي، علي و ديگران، 1398، «حجيت قاعده ظهور در فقه اماميه»، تحقيقات حقوقي تطبيقي ايران و بين‌الملل، سال دوازدهم، ش 44، ص 73- 92.
    • ساجدي، ابوالفضل، 1382، «نقد مدل هرمنوتيکي اصلاح‌شده گادامر به وسيله ديويد تريسي»، قبسات، سال هشتم، ش 28، ص 189- 201.
    • سجودي، فرزان، 1381، «مرگ مؤلف يا نشانه شدن مؤلف»، کلک، ش 136، ص 23- 26.
    • سروش، عبدالکريم، 1373، قبض و بسط تئوريک شريعت، چ سوم، تهران مؤسسة فرهنگي صراط.
    • شربتيان، محمود و حسين داورزني، 1396، «بررسي تطبيقي تفسير متن از ديدگاه هرمنوتيک و اصول فقه»، مطالعات علوم سياسي، حقوق و فقه، دوره سوم، ش 1، ص 197- 210.
    • شرف‌الدين، سيدحسين و ديگران، 1400، درآمدي بر علم اجتماعي اسلامي: رويکردها و راهکارها، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني.
    • شمس، مهدي و محمد مشکات، 1394، «عينيت در تفسير آثار هنري با تکيه بر آراي نوئل مکرون»، کيمياي هنر، سال سوم، ش 13، ص 41- 57.
    • صادقي، هادي و محمدحسين مختاري، 1396، «تحليل نگرش انتقادي هرش نسبت به هرمنوتيک فلسفي»، کلام اسلامي، سال بيست و ششم، ش 101، ص 101- 130
    • طباطبائي، سيدمحمدحسين، 1417ق، الميزان في تفسير القرآن، چ پنجم، قم، جامعة مدرسين.
    • علي‌پور، مهدي و سيدحميدرضا حسني، 1390، پارادايم دانش اجتهادي (پاد)، چ دوم، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    • علي‌زاده، محمد، 1394، سيره نبوي در مديريت تعارض، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني.
    • عميدزنجاني، عباسعلي، 1387، مباني و روش‌هاي تفسير قرآن، چ ششم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي.
    • مجتهد شبستري، محمد، 1384، نقدي بر قرائت رسمي از دين، چ سوم، تهران، طرح نو.
    • محمدرضايي، محمد و ديگران، 1393، «علامه طباطبايي و زبان نمادين و انشايي در قرآن»، تفسير و زبان قرآن، ش 4، ص 97- 116.
    • مسعودي، جهانگير، 1381، «بررسي تطبيقي هرمنوتيک فلسفي و آراي انديشمندان مسلمان»، نشريه دانشکده الهيات مشهد، ش 56، ص 115- 146.
    • مصباح يزدي، محمدتقي، 1391، چکيده‌اي از انديشه‌هاي بنيادين اسلامي، تحقيق و نگارش حسينعلي عربي و محمدمهدي نادري، چ ششم، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني.
    • ـــــ ، 1394، تعدد قرائت‌ها، تحقيق و نگارش غلامعلي عزيزي‌کيا، چ چهارم، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني.
    • مظفر، محمدرضا، 1405ق، اصول الفقه، قم، دانش اسلامي.
    • موسوي، سيدمحمد، 1386، «درآمدي بر هرمنوتيک و انواع آن»، پيک نور، ش20 (ضمیمه)، ص 51- 56.
    • نادري قمي، محمدمهدي، 1378، قدرت در مديريت اسلامي، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني.
    • واعظي، احمد، 1386، درآمدي بر هرمنوتيک، چ دوم، تهران، دانش و انديشه معاصر.
    • ـــــ ، 1389، «دفاع از قصدگرايي تفسيري»، قرآن شناخت، ش 5، ص 31- 52.
    • واعظي، اصغر، 1392، «قصدگرايي در برابر استقلال معناشناختي»، پژوهش‌هاي ادبي، سال دهم، ش 41، ص 133- 158.
    • هولاب، رابرت، 1400، يورگن هابرماس: نقد در حوزه عمومي (مجادلات فلسفي هابرماس با پوپري‌‌ها، گادامر، لومان، ليوتار، دريدا و ديگران)، ترجمة حسين بشيريه، چ يازدهم، تهران، نشر ني.
    • Barthes, Roland, 1995, The Death of the Author, published in: Authership from Plato to Postmodernity, A Reader ed. By: Sean Burke, Edinburgh University Press.
    • Heidegger, Martin, 2019, Being and Time, translated by John Macquarrie & Edward Robinson, London, Harper and Row.
    • Scott, Richard, 2003, Organizations: Rational, Natural, and Open Systems, New Jersey, Prentice-Hall.
    Cite this article: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Naderi, Mohammad mahdi.(2025) The Problem of Different Readings in the Ijtihad Approach to Human and Social Sciences and its Relationship with Hermeneutics. Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, 13(3), 65-82

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Mohammad mahdi Naderi."The Problem of Different Readings in the Ijtihad Approach to Human and Social Sciences and its Relationship with Hermeneutics". Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, 13, 3, 2025, 65-82

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Naderi, M.(2025) 'The Problem of Different Readings in the Ijtihad Approach to Human and Social Sciences and its Relationship with Hermeneutics', Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, 13(3), pp. 65-82

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Naderi, M. The Problem of Different Readings in the Ijtihad Approach to Human and Social Sciences and its Relationship with Hermeneutics. Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, 2025; 13(3): 65-82