A Meta-Analysis of Seminarians' Works Confronting with Wittgenstein's Philosophy; with an Emphasis on Qom Seminary
Article Type:
Research
Writers:
Majid Mufid Bujnordi 
/ PhD Student of Muslims' Social Sciences, Baqir al-Uloom University / 3011367@gmail.com
/ PhD Student of Muslims' Social Sciences, Baqir al-Uloom University / 3011367@gmail.comAbstract:
Wittgenstein's philosophical reflections about language and its many effects on various epistemological and philosophical fields have made seminarians face these thoughts. Examining these encounters and knowing their types is necessary for identifying the capacities, gaps, harms and possible risks in this regard. By examining the works of religious thinkers who have dealt with Wittgenstein's philosophy, the present research tries to present a systematic arrangement of these works and identify the types of this encounter. In the collection of data using the "snowball" method, 52 works including articles, books, and theses written since 1994 were collected. The data was collected using the "qualitative meta-analysis" method in two parts: 1. Descriptive findings with five indicators (time frame, scientific centers, format of works, classification of researchers and the role of researchers); 2. Qualitative review, using the criteria of "how to deal with Wittgenstein's philosophy", placing the works in seven categories and seven types of encounters with Wittgenstein's philosophy identified in Qom seminary. According to the meta-analysis results, the largest volume of written works (50%) have elaborated on Wittgenstein's philosophy and 21% have criticized those works; criticisms have mostly been at the level of logic, epistemology and vocabulary, and there has been no criticism on the philosophical level. Therefore, there is a quite noticeable gap for a coherent philosophical theory dealing with the philosophical foundations of Wittgenstein's theory, and this puts the most serious confrontation of the seminarians trying to use and compare his views with the topics of the principles of Islamic jurisprudence (17%) in the danger of getting caught in the epistemological foundations and requirements of his theories. This shows the necessity of a serious confrontation with Wittgenstein's philosophy at the fundamental philosophical level, for which Allameh Tabatabai's theory of "I’tibariyat" (the mentally posited facts) seems to have provided a suitable ground
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :فراتحلیل آثار حوزویان در مواجهه با فلسفه ویتگنشتاین؛ با تأکید بر حوزه‌ی علمیه قم
Abstract:
تأملات فلسفی ویتگنشتاین درباره زبان و تأثیرات فراوان آن در حوزههای گوناگون معرفتی و فلسفی، اندیشمندان حوزوی را نیز به مواجهه با این اندیشهها واداشته است. بررسی این مواجهات و شناخت انواع آن برای شناسایی ظرفیتها، خلأها، آسیبها و خطرات ممکن در این مواجهه ضروری مینماید. پژوهش حاضر با بررسی آثار اندیشمندان حوزوی که به مواجهه با فلسفه ویتگنشتاین پرداختهاند، می کوشد تا صورتبندی منظمی از این آثار ارائه کرده، انواع این مواجهه را شناسایی نماید. در گردآوری اطلاعات با روش «گلولهبرفی» 52 اثر، اعم از مقاله، کتاب و پایاننامه به دست آمد که از سال 1372 تاکنون نگارش شده است. دادهها با روش «فراتحلیل کیفی»، در دو بخش یافتههای توصیفی با پنج شاخص (بازه زمانی، مراکز علمی، قالب آثار، دستهبندی پژوهشگران و نقش پژوهشگران) و در بخش بررسی کیفی نیز با معیار «نحوه مواجهه با فلسفه ویتگنشتاین»، آثار در هفت دسته قرار گرفته و براساس آن، هفت نوع مواجهه با فلسفه ویتگنشتاین در حوزه علمیه قم شناسایی شده است. طبق نتایج فراتحلیل، بیشترین حجم آثار نگاشته شده (50%) به شرح و بسط فلسفه ویتگنشتاین پرداخته و 21% آن آثار را نقد کرده؛ نقدها نیز بیشتر در سطح مباحث منطق، معرفتشناسی و الفاظ بوده و چندان به سطح فلسفی نمی پردازند. ازاین رو، خلأ وجود یک نظریه منسجم فلسفی برای مواجهه با بنیادهای فلسفی نظریه ویتگنشتاین کاملاً محسوس بوده و موجب شده تا جدیترین مواجهه حوزویان که در جهت بهرهگیری و مقایسه دیدگاههای وی با مباحث اصول فقه (17%) بوده، با خطر گرفتار شدن در مبانی و لوازم معرفتی نظریات وی مواجه شود و این مسئله ضرورت مواجهه جدی در سطح بنیادی فلسفی با فلسفه ویتگنشتاین را می نماید که بهنظر میرسد نظریه «اعتباریات» علامه طباطبائی بستر مناسبی برای آن فراهم کرده است.
References:
- آملي لاريجاني، صادق، 1380، «طرحي نو در تدوين و تبويب مباحث علم اصول»، پژوهش و حوزه، سال دوم، ش 5، ص 16ـ29.
- ـــــ ، 1381، «فلسفه تحليلي و علم اصول؛ مباحث مقايسهاي»، پژوهشهاي اصولي، ش 2و3، ص 63-100.
- ـــــ ، 1384الف، «علم اصول و فلسفه تحليلي»، نقد و نظر، سال دهم، ش 37و38، ص 4-24.
- ـــــ ، 1384ب، «استدلال در اعتباريات»، پژوهشهاي فلسفي ـ کلامي، دوره ششم، ش 24، ص 4ـ30.
- ـــــ ، 1385، «ضرورت تدوين فلسفه علم اصول»، پژوهش و حوزه، ش 27و28، ص 288-305.
- ـــــ ، 1393، فلسفه علم اصول (شناخت علم اصول و فلسه آن)، قم، مدرسة علميه وليعصر.
- ـــــ ، 1394، فلسفه علم اصول (علم اصول و نظريه اعتبار)، قم، مدرسه علميه وليعصر.
- ابراهيميپور، قاسم، 1390، «روششناسي انديشه اجتماعي دورکيم، وينچ و علامه طباطبائي»، معرفت فرهنگي اجتماعي، ش 2، ص 103-124.
- اسکندري ليري، عيسي، 1391، نظريه زباني ويتگنشتاين و دلالتهاي آن در انديشه اجتماعي وينچ؛ با تأکيد بر ديدگاه محقق اصفهاني، پاياننامه کارشناسي ارشد، قم، دانشگاه باقرالعلوم.
- بخشايش، رضا، 1379، «فلسفه زبان ويتگنشتاين؛ متقدم و متأخر»، حوزه و دانشگاه، ش 24و25، ص 58ـ96.
- حائري يزدي، مهدي، 1379، فلسفه تحليلي، تقرير عبدالله نصري، تهران، مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.
- ـــــ ، 1384، جستارهاي فلسفي، بهاهتمام عبدالله نصري، تهران، مؤسسة پژوهشي حکمت و فلسفه ايران.
- ـــــ ، 1385، فلسفه تحليلي و نظريه شناخت در فلسفه اسلامي، تقرير عبدالله نصري، تهران، علم.
- حسين‌زاده يزدي، مهدي و علي‌اكبر احمدي افرنجامي، 1391الف، «سوژه در تراکتاتوس با توجه به تفسير ديويد پيرس»، متافيزيک، سال چهارم، ش 14، ص 31ـ50.
- ـــــ ، 1391ب، «کانت و تراکتاتوس با توجه به تفسير ديويد پيرس»، غربشناسي بنيادي، سال سوم، ش 2، ص 57ـ74.
- حسين‌زاده يزدي، مهدي، 1393، «رابطه زبان و واقعيت از منظر ويتگنشتاين متأخر با توجه به تفسير ايلهام ديلمن»، مطالعات جامعهشناختي، دوره بيست و يكم، ش 1، ص 121ـ145.
- ـــــ ، 1394، «نقد و بررسي تفسير ايدهآليستي ويليامز از ويتگنشتاين متأخر»، متافيزيک، سال هفتم، ش 19، ص 83-108.
- حسيني، مالک، 1386، «ويتگنشتاين در ايران»، روزنامه اعتماد، سال ششم، ش 1567، ص 5.
- خلعتبري، جواد، 1387، آمار و روش تحقيق، تهران، پردازش.
- ديرباز، عسگر و مجتبي تصديقي شاهرضايي، 1398، «مفهوم صورت زندگي؛ سنگ بنايي براي فلسفه متأخر ويتگنشتاين»، پژوهشهاي فلسفي ـ کلامي، سال بيست و يكم، ش 4، پياپي 82، ص 55-80.
- رستميکيا، مجتبي، 1394، روششناسي تطبيقي فلسفه زبان متعارف با تأکيد بر آراء ويتگنشتاين متاخر، جان ال. آستين و علم اصول فقه با تأکيد بر آراء محقق اصفهاني، پاياننامه کارشناسي ارشد، قم، دانشگاه باقرالعلوم.
- رقوي، جواد، 1386، «ديدگاه معرفتشناختي ويتگنشتاين»، الهيات و حقوق، ش 24، ص 155-179.
- ساجدي، ابوالفضل، 1384، «ايمانگرايي و فلسفه ويتگنشتاين»، قبسات، ش35، ص 159ـ180.
- ـــــ ، 1385، زبان دين و زبان قرآن، چ دوم، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني.
- ـــــ ، 1390، «هستيشناسي معنا»، معرفت فلسفي، سال نهم، ش 2، ص 85ـ113.
- ـــــ ، 1392، زبان قرآن (با نگاهي به چالشهاي کلامي تفسير)، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني.
- عبداللهي، محمدعلي و طالب جابري، 1398، «ويتگنشتاين، معجزه وجود، حيرت و مواجهه با زبان»، پژوهشهاي هستيشناختي، سال هشتم، ش 16، ص 37ـ58.
- عبداللهي، محمدعلي و فاطمه فرهانيان، 1390، «نتايج و لوازم معرفتشناختي انکار زبان خصوصي»، حکمت و فلسفه، سال هفتم، ش 3، ص 103ـ120.
- عبداللهي، محمدعلي، 1384الف، «نظريه افعال گفتاري»، پژوهشهاي فلسفي ـ کلامي، سال ششم، ش 24، ص 91-119.
- ـــــ ، 1384ب، «طبقهبندي افعال زباني در فلسفه تحليلي و علم اصول»، نقد و نظر، سال دهم، ش 39و40، ص 207-231.
- ـــــ ، 1391، «ارتباط زباني بهمثابه فعل»، پژوهشهاي اصولي، سال چهارم، ش 12، ص 74-94.
- ـــــ ، 1393، «مسئله زبان خصوصي»، متافيزيک، دوره ششم، ش 17، ص 1ـ14.
- فرهادزاده، عليمحمد و سيدامير سيدجعفري، 1398، «بررسي تطبيقي تئوري صورت حيات ويتگنشتاين و عرف خاص فقاهتي»، انديشه نوين ديني، سال پانزدهم، ش 58، ص 71ـ82.
- قائمي‌نيا، عليرضا، 1372الف، «نگاهي به فلسفه ويتگنشتاين(1)»، معرفت، سال اول، ش 5، ص 16ـ22.
- ـــــ ، 1372ب، «نگاهي به فلسفه ويتگنشتاين(2)»، معرفت، سال اول، ش 6، ص 28ـ35.
- ـــــ ، 1382، «شکاکيت معناشناختي ويتگنشتاين و کواين»، سروش انديشه، ش 5، ص 94-117.
- ـــــ ، 1385، «كريپکي و مفهوم پيروي از قاعده»، ذهن، دوره هفتم، ش 28، ص 27ـ42.
- قمي، محسن، 1384، «تأثير نظريه بازيهاي زباني ويتگنشتاين بر فلسفه ليوتار»، انديشه ديني، دوره پنجم، ش 16، ص 61-92.
- کياشمشکي، ابوالفضل و پدرام انوري، 1396، «مفهوم قاعده در فلسفه علوم اجتماعي پيتر وينچ»، روششناسي علوم انساني، سال بيست و سوم، ش 93، ص33ـ55.
- كياشمشكي، ابوالفضل و سيدعلي هاشمي، 1391، «نسبت نظريه معنا با واقعگرايي؛ با تأکيد بر نظريه معنا نزد علامه طباطبائي»، ذهن، ش 49، ص 5-29.
- محمدي، عبدالله، 1398الف، «تأملي در نظريه بازيهاي زباني ويتگنشتاين متأخر»، انديشه ديني (دانشگاه شيراز)، دوره نوزدهم، ش 4، پياپي73، ص 95-116.
- ـــــ ، 1398ب، «زمينههاي نسبيگرايي معرفتي در تفکر ويتگنشتاين»، ارائه‌شده در گروه علمي معرفتشناسي مجمع عالي حکمت اسلامي، در: http://hekmateislami.com/.
- ـــــ ، 1399، «بررسي ديدگاه ويتگنشتاين متأخر درباره گزارههاي پايه»، پژوهشهاي معرفتشناختي، ش 2، ص 181-198.
- ملکوم، نورمن، 1380، «ويتگنشتاين متقدم و متأخر»، ترجمة رضا بخشايش، پژوهشهاي فلسفي کلامي، ش 9و10، ص 100-134.
- ملكيان، مصطفي، 1384، «مباحث الفاظ اصول فقه در ميان دانشهاي زباني»، نقد و نظر، سال دهم، ش 1و2، ص 71-104.
- ـــــ ، 1389الف، دروس استاد ملکيان؛ فلسفه تحليلي، تهران و قم، واحد تکثير دانشکده الهيات و معارف اسلامي دانشگاه تهران و کتابخانه تخصصي دانشگاه اديان و مذاهب.
- ـــــ ، 1389ب، درسگفتارهاي انسانشناسي فلسفي بهروش تحليلي، در: https://3danet.ir/philosophical-anthropology-malekian.
- موسوي کريمي، ميرسعيد، 1400، درآمدي بر فلسفه زبان و زبان دين، قم، دانشگاه مفيد.
- Mousavi Karimi, Mirsaʻid and Khadije Hasanbeykzāde, 2015, "Introspection and Wittgenstein's View on Private Language Argument", Wisdom and Philosophy, V 11, N. 2, p. 43-58.
- Wittgenstein, Ludwig, 1958, Philosophical Investigations, tanslated by G.E.M. Anscombe, Macmillan, New York.
- _____ , 1961, Tractatus Logico-Philosophicus, translated by D.F. Pears and B.F. McGuinness, introduted by Bertrand Russell, Routledge & Kegan Paul, London.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
Mufid Bujnordi , Majid.(2025) A Meta-Analysis of Seminarians' Works Confronting with Wittgenstein's Philosophy; with an Emphasis on Qom Seminary . Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, 13(3), 89-108
Majid Mufid Bujnordi ."A Meta-Analysis of Seminarians' Works Confronting with Wittgenstein's Philosophy; with an Emphasis on Qom Seminary ". Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, 13, 3, 2025, 89-108
Mufid Bujnordi , M.(2025) 'A Meta-Analysis of Seminarians' Works Confronting with Wittgenstein's Philosophy; with an Emphasis on Qom Seminary ', Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, 13(3), pp. 89-108
