Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, Volume 7, Issue 4, No 28, Year 2025 , Pages 105-136

    An Investigation of the Polcies of Al-e-Buye Government in Dealing with Cultural Diversity and Presenting a Model of it

    Article Type: 
    Research
    Writers:
    ✍️ Mahdi Mohammadi Seyfar / PhD student of sociology, IKI / seifarm@yahoo.com
    محمدهادی همایون / associate professor of Culture and Communications, University of Imam Sadeq
    Pages: 105-136 Receive Date: 2025/04/12 Accept Date: 2025/04/12
    Abstract: 
    Pluralism and cultural diversity are among the issues faced by most of the world countries which strive, in the field of social policy-making, to follow the patterns that lead to social solidarity and cohesion. Studying pluralism and cultural diversity in Al-e-Buye’s Shia government plays an important role in utilizing Islamic TURATH in line with Islamic civilization-building, During the fourth and fifth centuries Hegira, Ale-Buye government dominated a large part of the Muslim world; they ruled for more than a century and could create an “Islamic renaissance”. The required data were collected using thematic analysis and primary, organizational, inclusive, and concentrative encoding. Then, the diagram of the themes’ templates and the network of templates and their analysis was drawn and the pattern of the polices of Al-e-Buye government in dealing with cultural diversity (races, religions and denominations) was inferred. The drawn pattern was based on "unity in diversity”.
    Keywords: 
    cultural diversity
    the rule of Ale buye
    pattern of identification
    pattern of pluralism
    pattern of unity in diversity
    Multiculturalism
    religions and denominations
    چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
    Title :بررسی سیاست های حکومت آل بویه در برخورد با تنوع فرهنگی و ارائه الگوی آن
    Abstract: 
    مسئله تکثر و تنوع فرهنگی، از مسائلی است که اکثر کشورهای جهان با آن مواجه هستند و تلاش می کنند در عرصه سیاست گذاری اجتماعی، الگوهایی را در پیش گیرند که به انسجام و همبستگی اجتماعی منجر شود. بررسی این مسئله در حکومت شیعی آل بویه، که در قرن چهارم و پنجم هجری، به بخش بزرگی از جغرافیای جهان اسلام را در تسلط داشتند و بیش از یک قرن حکومت کردند و توانستند «رنسانس اسلامی» را ایجاد کنند، دارای اهمیت خاصی برای بهره گیری از تراث اسلامی در راستای تمدن سازی اسلامی است. اطلاعات مورد نیاز، با استفاده از روش تحلیل مضمون، کدگذاری اولیه، سازمان دهنده، فراگیر و کانونی از داده ها صورت گرفت. سپس، با ترسیم نمودار قالب مضامین و شبکه مضامین و تحلیل آنها، الگوی مورد نظر از سیاست گذاری حکومت آل بویه در برخورد با تنوع فرهنگی (اقوام، ادیان و مذاهب) استنباط و ترسیم گردید. الگوی ترسیم شده، بر اساس «وحدت در کثرت» بود.
    Keywords: 
    تنوع فرهنگي، حکومت آل‌بويه، الگوي همانندسازي، الگوي تکثرگرايي، الگوي وحدت در کثرت، چندفرهنگي‌گرايي، اديان و مذاهب.
    References: 
    • آشوري، داريوش، 1376، ما و مدرنيت، تهران، مؤسسه فرهنگي صراط.
    • ابن‌اثير، علي ابن‌ابي الكرم، 1408ق، الكامل في التاريخ، تصحيح علي شيري، بيروت، دارالاحياء‌التراث‌العربي.
    • ـــــ ، 1371، کامل تاريخ بزرگ اسلام و ايران، ترجمة ابوالقاسم حالت و عباس خليلى، تهران، مؤسسه مطبوعاتى علمى.
    • ابن‌الجوزي القرشي البغدادي، الحافظ جمال‌الدين ابي‌الفرج عبدالرحمن، 1424ق، کتاب الاذکياء، بيروت، دارالفکر.
    • ابن‌الجوزي، عبدالرحمن‌بن ‌علي‌بن محمد، 1412ق، المنتظم في تاريخ الامم والملوك، تصحيح عطا محمدبن عبدالقادر و مصطفي، بيروت، دارالکتب ‌العلمية.
    • ابن‌الفقيه الهمذانى، احمدبن محمدبن اسحاق، 1349، البلدان، بي‌جا، بنياد فرهنگ ايران.
    • ابن‌بلخي، 1363، فارسنامه، تصحيح گاي لسترنچ، تهران، دنياي کتاب
    • ابن‌حوقل النصيبى، ابوالقاسم محمد، 1938، سفرنامه ابن‌حوقل، ترجمة شعار، بيروت، دارصار.
    • ـــــ ، 1983، صوره‌ الارض، بيروت، دارصادر.
    • ابن‌خرداذبه، ابوالقاسم عبيدالله‌بن‌عبدالله، 1889، المسالک والممالک، بيروت، دارصادر.
    • ابن‌خلدون، عبدالرحمن‌بن محمد، 1363، ديوان المبتدأ والخبر في تاريخ العرب والبربر و من عاصمه من زوي الشأن الاکبر، ترجمة عبدالحميد آيتي، بي‌جا، مؤسسه مطالعات و تحقيقات فرهنگى.
    • ابن‌سنجر، هندوشاه، 1313، تجارب السلف در تواريخ خلفا و وزراي ايشان، تصحيح عباس ‌اقبال آشتياني، بي‌جا، مطبعه فردين.
    • ابن‌كثير الدمشقى، أبوالفداء اسماعيل‌بن ‌عمر، 1407ق، البدايه‌ و النهايه، بيروت، دارالفكر.
    • ابن‌‌نديم، محمد‌بن اسحاق، 1366، الفهرست، تصحيح محمد تجدد، تهران، اميركبير.
    • ابوريحان بيروني، محمدبن احمد، 1389، آثار الباقيه، تهران، اميرکبير.
    • اروجي، فاطمه و همكاران، 1392، «نقش اقليت‌هاي ديني در حيات اقتصادي عهد آل‌بويه»، تاريخ‌نامه ايران بعد از اسلام، سال سوم، ش 6، ص 1-22.
    • اشپولر، برتولد، بي‌تا، تاريخ ايران در قرون نخستين اسلامى، ترجمة جواد فلاطورى و مريم ميراحمدى،‌ تهران، علمي و فرهنگي.
    • اشتريان، کيومرث، 1391، مقدمه‌اي بر روش سياست‌گذاري فرهنگي، تهران، جامعه‌شناسان.
    • اصطخري، ابواسحاق ابراهيم‌بن محمد، بي‌تا، مسالك ‌الممالك، قاهره، الهيئه العامه لقصورالثقافه.
    • افسر، کرامت‌الله، 1374، تاريخ بافت قديمي شيراز، تهران، قطره.
    • الواني، سيدمهدي و نصرالله ميرشفيعي، 1374، مديريت توليد، مشهد، آستان قدس رضوي.
    • انصارى دمشقى، شمس‌الدين محمدبن ابى‌طالب، 1382، نخبه الدهر في عجائب البر و البحر، تهران، اساطير.
    • انصاف‌پور، غلامرضا، 1356، ساخت دولت در ايران از اسلام تا يورش مغول، تهران، اميرکبير.
    • باراني، محمدرضا، 1392، بررسي تاريخي تعامل فکري و سياسي اماميه با فرقه‌هاي معتزله، حنابله و اشاعره در عصر آل‌بويه در بغداد، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    • باسورث کليفورد، ادموند، 1385، «آرايش نظامي آل‌بويه در عراق و ايران»، ترجمة حسين علينقيان، تاريخ اسلام، ش 26، ص 123-165.
    • بدوي، عبدالرحمن، 1374، تاريخ انديشه‌هاي کلامي در اسلام، ترجمة حسين صابري، مشهد، آستان قدس رضوي.
    • بنياد دايرة‌المعارف اسلامي، 1369، دانشنامه جهان اسلام، زيرنظر غلامعلي حدادعادل، تهران، بنياد دايرة‌المعارف اسلامي.
    • بيهقي، ابوالفضل محمدبن حسين، 1374، تاريخ بيهقي، تحقيق خليل خطيب رهبر، تهران، مهتاب.
    • پرويز، عباس، 1363، تاريخ ديالمه و غزنويان، تهران، علمي.
    • تاريخ سيستان، 1366، تحقيق و تصحيح ملک الشعراي بهار، تهران، پديده‌خاور.
    • ترکمني‌آذر، پروين، 1383، تاريخ سياسي شيعيان اثني‌عشري در ايران (از ورود مسلمانان به ايران تا تشکيل حکومت صفويه)، تهران، مؤسسه شيعه‌شناسي.
    • ـــــ ، 1384، ديلميان در گستره تاريخ ايران، تهران، سمت.
    • ترمانيني، عبدالسلام، 1389، دايرة‌المعارف تاريخي: رويدادهاي تاريخ اسلام، ترجمة جمعي از پژوهشگران، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي.
    • تودلايي، بنيامين، بي‌تا، سفرنامه رابي بنيامين تودلايي، ترجمة ناطق مهوش، تهران، کارنگ.
    • ثعالبي، عبدالملک‌بن محمد، 1377، ثمار القلوب في المضاف و المنسوب، ترجمة رضا انزابي‌نژاد، مشهد، دانشگاه فردوسي.
    • جرفادقانى، ابوالشرف ناصح‌بن زفر،‌ 1374، ترجمة تاريخ يمينى، تحقيق جعفر شعار، چ سوم، تهران، علمى و فرهنگى.
    • جعفريان، رسول، 1387، اطلس شيعه، تهران، سازمان جغرافيايي نيروهاي مسلح.
    • ـــــ ، 1368، تاريخ تشيع در ايران؛ از آغاز تا قرن هفتم هجري،‌ تهران، سازمان تبليغات اسلامي.
    • ـــــ ، 1377، تاريخ ايران اسلامي، از طلوع طاهريان تا غروب خوارزمشاهيان، تهران، مؤسسه فرهنگي دانش و انديشه معاصر.
    • ـــــ ، 1380، تاريخ تشيع در ايران؛ ازآغاز تا قرن دهم هجري، قم، انصاريان.
    • ـــــ ، 1389، صفويه در عصر دين، فرهنگ و سياست، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    • جيهاني، ابوالقاسم‌بن احمد، 1368، اشکال‌العالم، بي‌جا، به‌نشر.
    • چوکسي، جمشيد گرشاسب، 1387، ستيز و سازش، ترجمة نادر ميرسعيدي، تهران، ققنوس.
    • حسام‌پور، دهقان و همكاران، 1390، «بازبيني تحليلي پايگاه اجتماعي مسيحيان ايران در سده‌هاي چهارم تا ششم هجري»، تاريخ در آينه پژوهش، سال هشتم، ش 1، ص 93-116.
    • حسيني‌فسايي، ميرزاحسن، 1367، فارسنامه ناصري، تهران، اميرکبير.
    • حميدي، جعفر، 1369، وزير کشان، بي‌جا، نسل دانش.
    • خطيب‌بغدادي، احمدبن علي، 1349ق، تاريخ بغداد او مدينه السلام، بي‌جا، مکتبه الخانجي.
    • دوري، عبدالعزيز، 1984، تاريخ العراق الاقتصادي في القرن الرابع‌الهجري، بغداد،‌ مطبعه دارالمعارف.
    • ذيلابي، نگار، 1390، «تمرکز جمعيتي يهوديان در شهرهاي ايران از عصر سلجوقي تا حمله‌ مغول»، تحقيقات تاريخ اجتماعي، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي، سال اول، ش 1، ص 25-40.
    • راوندي، مرتضي، 1378، تاريخ اجتماعي ايران، بي‌جا، نگاه.
    • رشيد ياسمي، غلامرضا، بي‌تا، کرد و پيوستگي نژادي و تاريخي او، بي‌جا، بي‌نا.
    • رهنما، محمدهاشم، 1374، «بينش‌هاي عمده در حکمراني فرمانروايان بويه»، فرهنگ فارس، سال دوم، ش 6.
    • روزنامه دنياي اقتصاد، 1392، «اقتصاد، خلافت و سلطنت در دوره آل‌بويه»، روزنامه دنياي اقتصاد، ش ۲۹۳۲، 9/3/1392.
    • رويگر، محمد، 1386، اقدامات سياسي، فرهنگي، مذهبي و عمراني عضدالدوله ديلمي، استهبان، سته‌بان.
    • زرکوب شيرازي، ابوالعباس، 1350، شيرازنامه، بي‌جا، بنياد فرهنگ ايران.
    • زرين‌کوب، عبدالحسين، 1388، تاريخ مردم ايران: از پايان ساسانيان تا پايان آل‌بويه، تهران، اميرکبير.
    • زهيري، عليرضا، 1379، جمهوري اسلامي و مسئله هويت ملي، قم، دفتر تبليغات اسلامي.
    • ساروخاني، باقر، 1375، درآمدي بر دايرة‌المعارف علوم اجتماعي،‌ تهران، کيهان.
    • سامي، علي، 1347، شيراز ديار سعدي و حافظ، بي‌جا، بي‌نا.
    • ستوده، حسينقلي، 1389، تاريخ آل‌مظفر، تهران، دانشگاه تهران.
    • شوشتري، نورالله، 1375، مجالس المؤمنين، بي‌جا، کتاب‌فروشي اسلاميه.
    • صالحي، سيدرضا، 1386، «شناخت چالش‌ها و بحران‌هاي قومي و الزامات مديريت تنوع»، پژوهش‌نامه، ش 8، ص 13-50.
    • صفا، ذبيح‌الله،‌ 1372، تاريخ ادبيات ايران، تهران، فردوس.
    • طقّوش، محمدسهيل، 1390، دولت عباسيان، ترجمة حجت‌الله جودکي، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    • طهماسبي و عطارزاده، جايگاه دين و آداب و رسوم مذهبي در بين لرهاي لرستان:
    • http://www.sid.ir/fa/VEWSSID/s_pdf/25913920206.pdf
    • عابدي جعفري، حسن و همكاران، 1390، «تحليل مضمون و شبکه مضامين: روشي ساده و کارآمد براي تبيين الگوهاي موجود در داده‌هاي کيفي»، انديشه مطالعات راهبردي، سال پنجم، ش 2، ص 151-198.
    • عظيمي، رقيه‌سادات، 1391، «بيمارستان‌هاي دوره‌ آل‌بوبه»، طب سنتي اسلام و ايران، سال سوم، ش 3، ص 269-376.
    • فراي، ريچارد.ن، 1388، عصر زرين فرهنگ ايران، ترجمة مسعود رجب‌نيا، تهران، روش.
    • فريبرزي، شبنم، 1390، «مديريت جوامع چندفرهنگي»، پگاه حوزه، ش 302، ص 23-27.
    • فقيهي، علي‌اصغر، 1378، تاريخ آل‌بويه، تهران، سمت.
    • ـــــ ، 1347، چگونگي فرمانروايي عضدالدوله ديلمي، قم، اسماعيليان.
    • ـــــ ، 1375، آل‌بويه و اوضاع زمان ايشان، رشت، صبا.
    • قبادياني مروزي، ناصر خسرو، بي‌تا، سفرنامه، بي‌جا، کتاب‌فروشي محمودي.
    • قزويني رازي، عبدالجليل، 1331، کتاب النقض، تعليق و تصحيح سيدجلال‌الدين حسيني ارموي، بي‌جا، چاپخانه سپهر.
    • قزويني، زكريابن محمدبن محمود، 1373، آثارالبلاد و اخبارالعباد، تهران، اميرکبير.
    • قفطي، قاضي‌اکرم جمال‌الدين ابوالحسن، 1371، تاريخ الحکماء قفطي، به کوشش بهين دارائي، چ دوم، تهران، دانشگاه تهران.
    • قلجي، حسين و سيما رفسنجاني‌نژاد، 1392، «فرهنگ و سياست‌گذاري فرهنگي»، اطلاعات سياسي-‌اقتصادي، ش 292، ص 38-45.
    • قمي، حسن‌بن محمد، 1361، تاريخ قم، ترجمة عبدالملک قمي، تهران، توس.
    • کبير، مفيزالله، 1388، آل‌بويه در بغداد، ترجمة مهدي افشار، تهران، رفعت.
    • کرمر، جوئل.ل، بي‌تا، احياي فرهنگي در عهد آل‌بويه، ترجمة محمدسعيد حنايي‌کاشاني، تهران، مرکز نشر دانشگاهي.
    • کريمي، علي، 1378، مديريت سياسي در جوامع چندفرهنگي، تهران، مركز پژوهش‌هاي مجلس شوراي اسلامي.
    • گولد، جوليوس و ويليام ‌ل.کولب، 1381، فرهنگ علوم اجتماعي، ترجمة محمد زاهدي، تهران، دفتر پژوهش‌هاي فرهنگي.
    • لسترنج، 1364، جغرافياي تاريخي سرزمين‌هاي خلافت شرقي، ترجمة محمود عرفان، بي‌جا، علمي و فرهنگي.
    • مارتين، مارجر، 1377، «سياست‌هاي قومي»، ترجمة اصغر افتخاري، مطالعات راهبردي، ش1، ص 153-183.
    • مافروخي، مفضل‌بن سعد، بي‌تا، محاسن اصفهان، اصفهان، مطبعه مجلسي.
    • متز، آدام، 1362، تاريخ تمدن اسلامي در قرن چهارم‌ هجري، ترجمة عليرضا ذکاوتي قراگوزلو، تهران، اميرکبير.
    • محدثي، احمد، 1377، تاريخ طب در دوره آل‌بويه، تبريز، احرار.
    • مستوفي، حمدالله‌بن ابي‌بکر، 1339، تاريخ گزيده، تهران، اميرکبير.
    • مسعودي، ابي‌الحسن علي‌بن الحسين، 1357ق، التنبيه و الاشراف، بغداد، المکتبه العصريه.
    • ـــــ ، 1422ق، مروج الذهب و معادن الجوهر، بي‌جا، شريف رضي.
    • مسكويه رازي، ابوعلي، 1376، تجارب‌الامم و تعاقب‌الامم، ترجمة علي‌نقي منزوي، تهران، توس.
    • مظفر، محمدحسين، بي‌تا، تاريخ الشيعه، قم، مکتبه بصيرتي.
    • معين، محمد، 1388، فرهنگ فارسي، تهران، اميرکبير.
    • مفتخري، حسين و همكاران، 1391، «مداراي ديني و مذهبي در عصر آل‌بويه»، تاريخ فرهنگ و تمدن اسلامي، سال سوم، ش 6، ص 79-100.
    • مقدسي، شمس‌الدين، 1363، احسن‌التقاسيم في معرفة‌الاقاليم، ترجمة علي‌نقي منزوي، قم، مركز تحقيقات كامپيوتري علوم اسلامي نور.
    • ـــــ ، 1411ق، قاهره: مکتب مدبولي، نرم‌افزار «جغرافياي جهان اسلام»، قم، مرکز تحقيقات کامپيوتري علوم اسلامي نور.
    • مکي، محمدکاظم، 1383، تمدن اسلامي در دوره عباسيان، ترجمة محمد سپهري، تهران، سمت.
    • ملک‌مکان، حميد و همكاران، 1389، تشيع در عراق در قرون نخستين، قم، دانشگاه اديان و مذاهب.
    • مهراز، رحمت‌الله، 1348، بزرگان شيراز، تحقيقي درباره زاهدان، عرفا، دانشمندان، مؤلفين، شعرا، پادشاهان، وزرا، اماکن مقدسه و زيارتگاه‌هاي شيراز، تهران، انجمن آثار ملي.
    • موسوي، سيدحسن، 1381، زندگي سياسي و فرهنگي شيعيان بغداد، قم، دفتر تبليغات اسلامي.
    • ـــــ ، 1389، فرهنگ جامع فرق اسلامي؛ بر پايه دست‌نوشته‌هاي مرحوم آيت‌الله سيدمهدي روحاني، تهران، اطلاعات.
    • ميرخواند، محمدبن خاوندشاه، 1380، تاريخ روضه‌الصفا في سيره‌الانبياء والملوک والخلفا، تهران، اساطير.
    • نقره‌کار، عبدالحميد و همكاران، 1389، «مدل‌سازي، روشي مفيد براي پژوهش‌هاي ميان‌رشته‌اي»؛ انجمن علمي معماري و شهرسازي ايران، ش 1، ص 129-138.
    • وحيد، مجيد، 1383، «کنوانسيون جهاني تنوع فرهنگي: بررسي زمينه‌هاي فکري‌- ‌تاريخي، موضوع و چشم‌انداز تصويب و تبعات در سياست‌گذاري فرهنگي»، مجله دانشگده حقوق و علوم سياسي، ش 63، ص 253-269.
    • ياقوت حموي، ياقوت‌بن عبدالله، 1383، ترجمه معجم‌البلدان، تهران، سازمان ميراث فرهنگي کشور.
    • يحيايي، علي، 1390، «آب و آبياري در عهد آل‌بويه»، کتاب ماه تاريخ و جغرافيا، ش 165، ص 31-37.
    • يعقوبي، احمدبن ابي‌يعقوب، 1347، البلدان، ترجمة محمدابراهيم آيتي، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
    • يعقوبي، محمدطاهر، 1385، شيعيان بغداد: وضعيت سياسي و اجتماعي از ورود سلجوقيان تا سقوط عباسيان، قم، شيعه‌شناسي.
    • Bennett. T, 1992, "Patting policy of cultural studies", (in) Cultural Studies,Grooberg L.et al(ed.), London: Rutledge.
    • Merriam-Webster,s – Inc,Vest pocket dictionary,1989.
    • 72 reads
    Cite this article: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Mohammadi Seyfar , Mahdi, , .(2025) An Investigation of the Polcies of Al-e-Buye Government in Dealing with Cultural Diversity and Presenting a Model of it. Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, 7(4), 105-136

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Mahdi Mohammadi Seyfar ; ."An Investigation of the Polcies of Al-e-Buye Government in Dealing with Cultural Diversity and Presenting a Model of it". Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, 7, 4, 2025, 105-136

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Mohammadi Seyfar , M, , .(2025) 'An Investigation of the Polcies of Al-e-Buye Government in Dealing with Cultural Diversity and Presenting a Model of it', Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, 7(4), pp. 105-136

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Mohammadi Seyfar , M, , . An Investigation of the Polcies of Al-e-Buye Government in Dealing with Cultural Diversity and Presenting a Model of it. Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, 2025; 7(4): 105-136