Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, Volume 5, Issue 1, No 17, Year 2025 , Pages 23-42

    The Status of Theoretical Constructs in the Intransitive Aspect of Science in Social Sciences in the View of Roy Bhaskar

    Article Type: 
    Research
    Writers:
    Alireza Mohaddes / MA of philosophy of social sciences, Baqir Al-‘Uloom University / mohaddesalireza@gmail.com
    Shamsollah Mariji / Associate professor of department of social sciences, Baqir Al-‘Uloom University / mariji44@bou.ac.ir
    Pages: 23-42 Receive Date: 2025/04/05 Accept Date: 2025/04/05
    Abstract: 
    Roy Bhaskar, one of the pioneers of critical realism, tries, through a critical stance, to make a scientific study of social life according to the meaning which natural sciences. He insists on the existence of the “intransitive side of science in social sciences” like natural sciences in order to prove naturalism. He also considers that the main part of man’s social life is surrounded by theoretical constructs. Therefore, the present paper, using an analytical-intellectual method with the aim of clarifying the ability of intransitive side explain and analyze theoretical constructs in social science, focuses on the status of theoretical constructs in the intransitive side of social sciences. Probably, Bhaskar strongly emphasizes on the relationship between the agent and structure in order to prove the intransitive side. The research findings show that the structures with the features stated by Bhaskar are theoretical constructs and dependent on agents and they are wrongly considered as real and independent things, and that the structures which have features are incompatible with intransitive side.
    Keywords: 
    theoretical constructs transitive and intransitive side of science
    stratification of science
    critical realism
    Bhaskar
    چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
    Title :بررسی جایگاه اعتباریات در بعد ناگذرای علم در علوم اجتماعی از دیدگاه روی بسکار
    Abstract: 
    روی بسکار از پیشگامان و رهبران رئالیسم انتقادی، می کوشد از موضعی انتقادی یک بررسی علمی از زندگی اجتماعی به همان معنایی که در علوم طبیعی است، داشته باشد. او در راه اثبات طبیعت گرایی بر وجود «بعد ناگذرای علم در علوم اجتماعی» مانند علوم طبیعی پافشاری می کند. از سویی دیگر بخش معظمی از حیات اجتماعی انسان را اعتباریات احاطه کرده است. از این رو مسئلة اصلی مقاله، بررسی جایگاه اعتباریات در بعد ناگذرای علوم اجتماعی است که به روش تحلیلی ـ عقلی و با هدف روشن شدن توانمندی بعد ناگذرا در تبیین و تحلیل اعتباریات در علوم اجتماعی انجام شده است. می توان گفت بیشترین تأکید بسکار در اثبات بعد ناگذرا بر رابطة عامل و ساختار است. یافته های پژوهش نشان می دهد که ساختارها با ویژگی های برشمرده از سوی بسکار، اموری اعتباری و وابسته به کنشگران اند که به اشتباه امور حقیقی و مستقل از آنان پنداشته شده اند و ساختارها با این اوصاف در تضاد با بعد ناگذراست.
    Keywords: 
    اعتباریات
    رئالیسم انتقادی
    بعد گذرا و ناگذرای علم
    لایه‌بندی علم
    بسکار
    References: 
    • بليكي، نورمن، 1389، استراتژي‌هاي پژوهش اجتماعي، ترجمة هاشم آقابيگ‌پوري، تهران، جامعه‌شناسان.
    • بنتون، تد و كرايب، يان، 1389، فلسفه علوم اجتماعي، بنيادهاي فلسفي تفكر اجتماعي، ترجمة شهناز مسمي‌پرست و محمود متحد، چ سوم، تهران، آگه.
    • توحيدي‌نسب، زينب و مرضيه فروزنده، 1392، رئاليسم انتقادي هستي‌شناسي اجتماعي و امكان وارسي تجربي در علوم اجتماعي، قم، بوستان كتاب.
    • جوادي آملي، عبدالله، 1389، جامعه در قرآن (تفسير موضوعي قرآن كريم)، تحقيق و تنظيم مصطفي خليلي، چ سوم، قم، اسراء.
    • ساير، آندرو، 1388، روش در علوم اجتماعي رويكردي رئاليستي، ترجمة عماد افروغ، چ دوم، تهران، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي.
    • عبدي، حسن، 1391، «بررسي نظريه ساختارگرايي از منظر حكمت متعاليه»، آيين حكمت، ش11، ص44-60.
    • كرايب، يان، 1391، نظريه اجتماعي كلاسيك، ترجمة شهناز مسمي‌پرست، چ ششم، تهران، آگه.
    • كوزر، لوئيس، 1388، زندگي و انديشه بزرگان جامعه¬شناسي، ترجمة محسن ثلاثي، چ پانزدهم، تهران، گلرنگ يكتا.
    • ــــــ، 1389، جامعه و تاريخ، چ بيست‌وچهارم، تهران، صدرا.
    • طباطبائى، سيدمحمدحسين، 1364، اصول فلسفه و روش رئاليسم، چ دوم، تهران، صدرا.
    • ــــــ،1382، اصول فلسفه و روش رئاليسم، پاورقي شهيد مطهري، چ نهم، تهران، صدرا .
    • ــــــ،1422ق، الميزان، الطبعه الثانيه المحققه، بيروت، موسسه الاعلمي للمطبوعات.
    • مصباح، محمدتقي، 1389، فلسفه اخلاق، قم، موسسه آموزشي و ‌پژوهشي امام خميني.
    • ــــــ، 1379، جامعه و تاريخ از ديدگاه قرآن، چ چهارم، تهران، سازمان تبليغات اسلامي.
    • Bhaskar, Roy,(2008), A Realist Theory Of Science, New York and London: Routledge.
    • _______ ,(1998),The Possibility of Naturalism, a philosophical critique of the contemporary human science; 3 edition, New York and London, Routledge.
    • ______ , (2009) , Scientific Realism and Human Emancipation, New York and London, Routledge.
    • Winch Peter,(1990),THE IDEA OF A SOCIAL SCIENCE and its Relation to Philosophy ,2 edition ,London: Routledge
    • 78 reads
    Cite this article: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Mohaddes, Alireza, Mariji, Shamsollah.(2025) The Status of Theoretical Constructs in the Intransitive Aspect of Science in Social Sciences in the View of Roy Bhaskar. Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, 5(1), 23-42

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Alireza Mohaddes; Shamsollah Mariji."The Status of Theoretical Constructs in the Intransitive Aspect of Science in Social Sciences in the View of Roy Bhaskar". Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, 5, 1, 2025, 23-42

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Mohaddes, A, Mariji, S.(2025) 'The Status of Theoretical Constructs in the Intransitive Aspect of Science in Social Sciences in the View of Roy Bhaskar', Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, 5(1), pp. 23-42

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Mohaddes, A, Mariji, S. The Status of Theoretical Constructs in the Intransitive Aspect of Science in Social Sciences in the View of Roy Bhaskar. Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, 2025; 5(1): 23-42