The analysis of Sadra's model of "rational choice" as a way to "explain" human actions
Article Type:
Research
Writers:
Ahmadhosein Sharifi / Associate Professor of Department of Philosophy of IKI / sharifi1738@gmail.com
Abstract:
Explanation and discovering the causes and factors of the human actions are the most important issue in the humanities. Scientific Philosophers have expressed different models for explanation in the social sciences and humanities. "Rational choice" is one of the most famous types of explanation which has been expressed in different methods and models. This article seeks to answer the question, "How Is rational choice model based on the Sadra’s philosophy and whether it can be used as a justified and efficient model to explain human actions?" For this purpose, First, using the descriptive - analytical method, we describe and illustrate the rational choice model as a way to explain human actions; and then using critical- analysis method to express weaknesses and defections of this model and show that the Sadra’s model (as like as other models of rational explanation) for the neglecting of external, structural and underlying reasons of human actions and also because imagining necessary causes as sufficient cause and linear and unidirectional look in analysis of human actions, cannot be considered as a comprehensive, justified and efficient model for explanation of human actions.
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :بررسی مدل صدرایی «گزینش عقلانی» به‌عنوان روشی برای «تبیین» کنش‌های انسانی
Abstract:
تبیین و کشف علل و عوامل شکل گیری کنش های انسانی، از مهم ترین مسائل علوم انسانی است. فیلسوفان علم، مدل های مختلفی برای علت کاوی در علوم اجتماعی و انسانی بیان کرده اند. «گزینش عقلانی»، یکی از مشهورترین انواع تبیین است که در قالب روش ها و مدل های مختلفی بیان شده است. این مقاله، به دنبال پاسخ به این سؤال است: «مدل گزینش عقلانی بر اساس حکمت صدرایی چگونه است؟ آیا می توان آن را به عنوان مدلی موجه و کارآمد در تبیین کنش های انسانی به کار گرفت؟». بدین منظور، ابتدا با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی به تشریح و ترسیم مدل صدرایی انتخاب عقلانی، به عنوان روشی برای تبیین کنش های انسانی پرداخته است و در ادامه با استفاده از روش تحلیلی- انتقادی، به بیان ضعف ها و نقص های این مدل می پردازیم و نشان می دهیم که مدل صدرایی مثل سایر مدل های تبیین عقلانی، به دلیل غفلت از عوامل بیرونی، ساختاری و زمینه ای کنش های انسانی و همچنین به دلیل علت تامه پنداشتن علل ناقصه و نگاه خطی و یک سویه در تحلیل کنش های انسانی، نمی تواند مدلی جامع، موجه و کارآمد برای تبیین کنش های انسانی به شمار آید.
References:
- نهج‌البلاغه، 1375، ترجمة محمد دشتي، قم، هجرت.
- آرون، ريمون، 1382، مراحل اساسي انديشه در جامعه‌شناسي، ترجمة باقر پرهام، چ ششم، تهران، علمي و فرهنگي.
- باتومور، تي. بي، 1370، جامعه‌شناسي، ترجمة سيدحسن منصور و سيدحسن حسيني، چ چهارم، تهران، اميرکبير.
- بودون، ريمون، 1370، منطق اجتماعي: روش تحليل مسائل اجتماعي، ترجمة عبدالحسين نيک‌گهر، چ دوم، تهران، جاويدان.
- جمشيدي، محمدحسين، 1387، مباني و روش‌شناسي تبيين، تهران، دانشگاه امام صادق.
- حسني، سيدحميدرضا و مهدي علي‌پور، 1389، پارادايم اجتهادي دانش ديني «پاد»، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
- سروش، عبدالکريم، 1370، تفرج صنع، تهران، سروش.
- شريفي، احمدحسين، 1395، روش‌شناسي علوم انساني اسلامي، تهران، مرکز پژوهش‌هاي علوم انساني اسلامي.
- ـــــ ، 1394، مباني علوم انساني اسلامي، چ دوم، تهران، مرکز پژوهش‌هاي علوم انساني اسلامي.
- شعيري، محمد، بي‌تا، جامع‌الاخبار، نجف، مطبعة حيدرية.
- صدرالمتألهين، 1354، المبدأ و المعاد، تهران، انجمن حکمت و فلسفه ايران.
- ـــــ ، 1302ق، مجموعة الرسائل التسعة، تهران، بي‌جا.
- ـــــ ، 1360الف، اسرار الآيات، تهران، انجمن حکمت و فلسفه.
- ـــــ ، 1360ب، الشواهد الربوبية فى المناهج السلوكية، مشهد، المرکز الجامعي.
- ـــــ ، 1366، تفسير القرآن الکريم، قم، بيدار.
- ـــــ ، 1381، كسرالاصنام الجاهلية، تهران، بنياد حکمت صدرا.
- ـــــ ، 1363، مفاتيح‌الغيب، مقدمه و تصحيح از محمد خواجوى، تهران، مؤسسه تحقيقات فرهنگى.
- ـــــ ، 1387، سه رسائل فلسفى، قم، دفتر تبليغات اسلامي.
- ـــــ ، 1422ق، شرح الهداية الاثيرية، تصحيح محمد مصطفي فولادکار، بيروت، مؤسسة التاريخ العربي.
- ـــــ ، 1981م، الحکمة المتعالية في الاسفار الاربعة العقلية، چ سوم، بيروت، دار احياء التراث.
- ـــــ ، بي‌تا، الحاشية علي الهيات الشفاء، قم، بيدار.
- صدوق، محمدبن علي، 1404ق، من لا يحضره الفقيه، تحقيق علي‌اکبر غفاري، چ دوم، قم، جامعه مدرسين.
- فروند، ژولين، 1372، نظريه‌هاي مربوط به علوم انساني، ترجمة عليمحمد کاردان، تهران، مرکز نشر دانشگاهي.
- مصباح‌يزدي، محمدتقي، 1378، آموزش فلسفه، تهران، سازمان تبليغات اسلامي.
- ـــــ ، 1372، جامعه و تاريخ از ديدگاه قرآن، تهران، سازمان تبليغات.
- مطهرى، مرتضى، 1389، فلسفه اخلاق، در مجموعه آثار استاد شهيد مطهرى، چ ششم، تهران، صدرا.
- ليتل، دانيل، 1373، تبيين در علوم اجتماعي: درآمدي به فلسفه علم‌الاجتماع، ترجمة عبدالكريم سروش، تهران، صراط.
- Davidson, Donald, 2001, “Actions, Reasons and Causes”, in Essays on Actions and Events, New York, Oxford University Press.
- Elster, Jon, 1988, “The Nature and Scope of Rational-Choice Explanation”, in Science in Reflection, ed by E. Ullmann Margalit, Kluwer Academic Publishers.
- Parsons, Craig, 2007, How to map Arguments in Political Science, Oxford University Press Inc., New York.
- Pearson, Karl, 1992, The Grammar of Science, London, Adam and Charles Black.
- Ruben, David-Hillel, 1998, “Explanation in History and Social Science”, in Routledge Encyclopedia of Philosophy, Version 1.0, London and New York: Routledge.
- Simon, Herbert, 1955, “A Behavioral model of Rational Choice”, Quarterly Journal of Economics, v. 69, p. 98-118.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
Sharifi, Ahmadhosein.(2025) The analysis of Sadra's model of "rational choice" as a way to "explain" human actions. Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, 9(1), 25-40
Ahmadhosein Sharifi."The analysis of Sadra's model of "rational choice" as a way to "explain" human actions". Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, 9, 1, 2025, 25-40
Sharifi, A.(2025) 'The analysis of Sadra's model of "rational choice" as a way to "explain" human actions', Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, 9(1), pp. 25-40
