Pages:
7-24
Receive Date: 2025/11/06
Accept Date: 2025/11/06
Abstract:
Prediction of social phenomena increases the possibility of monitoring the social environment. But before that, it is necessary to examine the possibility of prediction. This research seeks to investigate the possibility of prediction in social sciences from the perspective of Hikmat-e-Sadrai, but due to different views on some of Mulla Sadra's ideas, the point of view of Allameh Misbah Yazdi, one of the commentators of Hikmat-e-Sadrai, is used in this regard. Using logical analysis, this research has discussed the main concepts in the first step, and in the second step, it has discussed them by extracting propositions related to the concepts. In the third step, it has systematically and coherently stated the logical components of these propositions. Based on the research findings, the plurality of social phenomena has been explained based on the gradation of existence. According to "cause and effect theory", by knowing each level of existence, the effects of that level can be predicted. Of course, what is predicted is the existence of the effect, not the person or his/her nature, and the prediction of the person or nature is due to the assignment of that person or nature to the existence of the effect.
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :امکان پیشبینی در علوم اجتماعی از منظر حکمت صدرایی با تأکید بر دیدگاه علامه مصباح یزدی
Abstract:
پیشبینی پدیدههای اجتماعی موجب افزایش قدرت پایش محیط اجتماعی میشود. اما پیش از آن، ضروری است امکان پیشبینی بررسی شود. مسئله این پژوهش بررسی امکان پیشبینی در علوم اجتماعی از منظر حکمت صدرایی است، اما با توجه به اختلاف نظر در برخی از دیدگاههای ملاصدرا، در این موارد، از دیدگاه علامه مصباح یزدی بهمثابه یکی از شارحان حکمت صدرایی استفاده میشود. این تحقیق با روش «تحلیل منطقی» در گام اول، مفاهیم اصلی را به بحث گذارده و در گام دوم، با استخراج گزارههای مربوط به مفاهیم درباره آنها بحث کرده و در گام سوم، لوازم منطقی این گزارهها را به صورت نظامی منسجم بیان داشته است. مبتنی بر یافتههای این تحقیق، تکثر پدیدههای اجتماعی بر مبنای تشکیک وجود توضیح داده شده است و بر مبنای قاعده «سنخیت علت و معلول»، با شناخت هر مرتبه از وجود، میتوان آثار آن مرتبه را پیشبینی کرد. البته آنچه پیشبینی میشود، سنخ وجودی معلول است، نه فرد یا ماهیت آن و پیشبینی فرد یا ماهیت به علت اختصاص آن فرد یا ماهیت به وجود معلول است.
References:
- آوتوِیت، ویلیام و تام باتامور، 1392، فرهنگ علوم اجتماعی قرن بیستم، ترجمة حسن چاوشیان، تهران، نشر نی.
- بودون، ریمون و فرانسوا بوریکو، 1385، فرهنگ انتقادی جامعهشناسی، تهران، فرهنگ معاصر.
- حسنی، حمیدرضا و هادی موسوی، 1397، انسان کنششناسی صدرایی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
- دهخدا، علی اکبر، 1330، لغت نامه، تهران، مجلس.
- ریتزر، جورج، 1399، نظریه جامعهشناسی، ترجمة هوشنگ نایبی، چ هفتم، تهران، نی.
- سجادی، سیدجعفر، 1379، فرهنگ اصطلاحات فلسفی ملاصدرا، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- سجادی، سیدجعفر، 1375، فرهنگ علوم فلسفی و کلامی، تهران، امیرکبیر.
- شایانمهر، علیرضا، 1379، دایره المعارف تطبیقی علوم اجتماعی، تهران، کیهان.
- شعیری، محمدبن محمد، بیتا، جامع الاخبار، نجف، مطبعة حیدریة.
- صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم، 1981م، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، چ سوم، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
- صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم ، 1360، الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه، چ دوم، تهران، دانشگاهی.
- صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم، 1354، المبدأ و المعاد، تهران، انجمن حکمت و فلسفه ایران.
- صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم، 1363، مفاتیح الغیب، تهران، وزارت فرهنگ و آموزش عالی.
- عبودیت، عبدالرسول، 1394، درآمدی به نظام حکمت صدرایی، چ هفتم، تهران و قم، سمت و مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- عبودیت، عبدالرسول، 1395، درآمدی به نظام حکمت صدرایی، چ چهارم تهران و قم، سمت و مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- عمید، حسن، 1377، فرهنگ عمید، تهران، کتابخانه ابنسینا.
- فارابی، ابونصر محمد، 1361، اندیشههای اهل مدینه فاضله، ترجمة سیدجعفر سجادی، چ دوم، تهران، کتابخانه طهوری.
- فرامرزقراملکی، احد، 1385، روششناسی مطالعات دینی، مشهد، دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
- گولد، جولیوس و ویلیام کولب، 1376، فرهنگ علوم اجتماعی، تهران، مازیار.
- لیتل، دانیل، 1388، تبیین در علوم اجتماعی، ترجمة عبدالکریم سروش، چ پنچم، تهران، صراط.
- مرکز پژوهشی دایره المعارف علوم عقلی اسلامی، 1395، اصطلاحنامه فلسفی، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- مصباح، مجتبی و عبدالله محمدی، 1396، معرفتشناسی: سلسله دروس مبانی اندیشه اسلامی 1، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- مصباح یزدی، محمدتقی، 1389، آموزش فلسفه، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- مصباح یزدی، محمدتقی، 1394، آموزش فلسفه، چ دوم، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- مصباح یزدی، محمدتقی، 1392، اخلاق در قرآن (مشکات)، چ هفتم، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- مصباح یزدی، محمدتقی، 1390، جامعه و تاریخ از نگاه قرآن، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- مصباح یزدی، محمدتقی، 1393، شرح اسفار (کتاب النفس - جزء اول)، چ دوم، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- مصباح یزدی، محمدتقی، 1393، شرح اسفار (کتاب النفس - جزء دوم)، چ دوم، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- مطهری، مرتضی، 1392، مقدمهای بر جهانبینی اسلامی (5)، جامعه و تاریخ، چ بیست و ششم، تهران، صدرا.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
ُSoltani, Mahdi, Ebrahimi pour, Ghasem, Ghasempur ghazi mahalle , Mohammad.(2025) The Possibility of Prediction in Social Sciences from the Perspective of Hikmat-e-Sadrai (Sadrai Theosophy) with Emphasis on Allameh Misbah Yazdi's Point of View. Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, 15(1), 7-24 https://doi.org/10.22034/marefatefarhangi.2024.2021306
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Mahdi ُSoltani; Ghasem Ebrahimi pour; Mohammad Ghasempur ghazi mahalle ."The Possibility of Prediction in Social Sciences from the Perspective of Hikmat-e-Sadrai (Sadrai Theosophy) with Emphasis on Allameh Misbah Yazdi's Point of View". Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, 15, 1, 2025, 7-24
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
ُSoltani, M, Ebrahimi pour, G, Ghasempur ghazi mahalle , M.(2025) 'The Possibility of Prediction in Social Sciences from the Perspective of Hikmat-e-Sadrai (Sadrai Theosophy) with Emphasis on Allameh Misbah Yazdi's Point of View', Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, 15(1), pp. 7-24
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
ُSoltani, M, Ebrahimi pour, G, Ghasempur ghazi mahalle , M. The Possibility of Prediction in Social Sciences from the Perspective of Hikmat-e-Sadrai (Sadrai Theosophy) with Emphasis on Allameh Misbah Yazdi's Point of View. Ma`rifat-e Farhangi Ejtemai, 2025; 15(1): 7-24