معرفت فرهنگی اجتماعی

نظریه‌های مشارکت مسئولانه جامعه‌شناسی سازمان و شرکت‌ها در چهار دسته ابزاری، سیاسی، اجتماعی و اخلاقی دسته‌بندی شده است. در نظریه‌های ابزاری مشارکت مسئولانه منوط به تأمین منافع کنشگران اقتصادی، در نظریه‌های سیاسی توجه به قانون آهنین حفظ قدرت، در نظریه‌های اجتماعی تلاش‌برای حفظ یکپارچگی اجتماعی و در نظریات اخلاقی به کمک تطبیق اصول کلان اخلاقی است. باید نظریه ابزاری حاوی سیستم مبادله قابل‌اعتماد و تأمین‌کننده منافع مجموع اعضای جامعه باشد. کسب قدرت از خلال مشارکت مسئولانه منوط به وجود سرمایه‌های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی، وجود میدان و عادت‌واره مناسب است، توجه به قانون آهنین کافی نیست. از لحاظ اجتماعی مشارکت مسئولانه منوط به جامعه‌پذیری قواعد و الگوهای فرهنگی و رسومات نهادینه شده و توجه به موانع‌ جامعه‌پذیری و کیفیت رشد امیال خیرخواهانه و دیگرخواهانه مشارکت‌کنندگان است. بی‌اعتباری سنت‌های قطعی و ارزیابی مداوم علوم مانع شکل‌گیری هرگونه اصول کلان است. باید سیاست زندگی مطابق با زمان و مکان‌های تهیه شود. اندیشمندان مسلمان معتقدند بدون پشتوانه الهی و برانگیختن فطرت خداجویانه و خیرخواهانه انسان‌ها مشارکت مسئولانه امکان‌پذیر نیست. توجه به نظریات جامعه‌شناختی لازم و اما کافی نمی‌باشد. بطور کلی باید ابعاد خرد و کلان و عینی و ذهنی در کنار همدیگر لحاظ شود.