، سال اول، شماره سوم، تابستان 1389، صفحه 177 ـ 203

Ma'rifat-i Farhangi Ejtemaii, Vol.1. No.3, Summer 2010

ایده و مفهوم ساختارگرایی
با بررسی آرای سوسور و لِوی استروس

محمد اسلم جوادی* / امیر نیک پی**

چکیده

ساختارگرایی در حوزة مطالعات اجتماعی یکی از گرایش های نظری پیچیده و با نفوذ است. بسیاری از متفکران مهم جامعه شناسی از مارکس. دورکیم، بوردیو، گیدنز و بسیاری دیگر از نظریه پردازان، دغدغه و دلمشغولی اصلی شان درگیری با ساختارگرایی و تلاش برای بسط این جریان فکری و یا رهایی از آن بوده است. هدف این نوشتار، مشارکت در ابهام زدایی از این جریان با نفوذ فکری و پرداختن به پاره ای از اصول نظری آن با ارجاع به آرای تنی چند از مهم ترین متفکران کلاسیک آن، یعنی سوسور، لِوی استروس، بارت، آلتوسر و لاکان است. مسئله اساسی در بحث، ساختارگرایی، بحث از سوژة انسانی و تقدم ساختار بر عاملیت است. نقطه مشترک همة نحله های ساختارگرایی از جمله زبان شناسی، انسان شناسی، اسطوره شناسی و مارکسیسم ساختاری، نفی سوژة انسانی و اصالت دادن به ساختار به جای عاملیت است. اما به لحاظ روش شناسی این جریان فکری، پیشاپیش بر اصول و مقدماتی استوار است که بدون پذیرفتن و به کار بستن آن در مطالعات، نمی توان به نتایج ساختارگرایانه دست یافت. بخش های مهم این اصول، با ارجاع به آرای دو تن از مهم ترین متفکران آن، یعنی سوسور و لِوی استروس، در نوشتار حاضر بررسی شده است.

کلید واژه ها: ساختار، ساختارگرایی، سوژه، عاملیت انسانی، زبان شناسی، انسان شناسی، زبان و گفتار.

* کارشناس ارشد جامعه شناسی، دریافت: 18/8/89 ـ پذیرش: 1/10/89 majawadi@yahoo.com

** استادیار جامعه شناسی دانشگاه شهید بهشتی تهران.