معرفت فرهنگی اجتماعی، سال شانزدهم، شماره چهارم، پیاپی 64، پاییز 1404، صفحات -

    ارزیابی محتوای مطالعات اجتماعی دوره اول متوسطه براساس شاخصه‌های بازسازی اجتماعی

    نوع مقاله: 
    پژوهشی
    نویسندگان:
    مهدی واحد / دانشجوی دکترا دانشگاه آزاد اسلامی / mehdi.vahed@iau.ac.ir
    ✍️ سیف‌اله فضل‌الهی قمشی / دانشیار - گروه مدیریت آموزشی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران / fazlollahigh@qom-iau.ac.ir
    سعید مذبوحی / استادیار علامه طباطبایی / smazbohi@atu.ac.ir
    doi 10.22034/marefatefarhangi.2025.5002393
    چکیده: 
    در جهان معاصر، یکی از رسالت‌های اصلی نظام‌های آموزشی، تربیت نسلی آگاه، مسئول و مشارکت‌جو برای ایفای نقش در بازسازی اجتماعی است. کتاب‌های درسی به‌عنوان ابزار رسمی و ساختاریافته آموزش، نقش مهمی در انتقال ارزش‌ها و تقویت مهارت‌های شهروندی ایفا می‌کنند. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی محتوای کتاب‌های مطالعات اجتماعی دوره اول متوسطه بر اساس شاخصه‌های ایدئولوژی بازسازی اجتماعی صورت گرفته است. شاخصه‌های پژوهش در پنج محور اصلی شامل آگاهی انتقادی، مشارکت مدنی، عدالت اجتماعی، تنوع فرهنگی و آینده‌نگری و توسعه و در قالب ۲۲ شاخصه فرعی با بهره‌گیری از ادبیات نظری طراحی گردید. روش پژوهش تحلیل محتوای کمی بوده و جامعه پژوهش شامل سه جلد کتاب مطالعات اجتماعی پایه‌های هفتم، هشتم و نهم (چاپ 1403) بود. یافته‌ها نشان داد که ۳۸۹ مرتبه از شاخصه‌های بازسازی اجتماعی در این کتاب‌ها شناسایی شده است. بیشترین بسامد مربوط به مشارکت مدنی اختصاص داشت و کمترین بسامد در شاخصه‌هایی چون پرسشگری، احساس لیاقت و کفایت و مقابله با تبعیض مشاهده شد. نتیجه‌گیری پژوهش آن است که اگرچه محتوای کتاب‌های مذکور از برخی جنبه‌ها به بازسازی اجتماعی توجه داشته، اما توازن لازم میان شاخصه‌ها رعایت نشده و بازنگری در جهت تقویت نگاه انتقادی و عدالت‌محور ضروری به نظر می‌رسد.
    Article data in English (انگلیسی)
    Title: 
    Evaluation of the Content of Lower Secondary Social Studies Textbooks Based on the Indicators of Social Reconstructionism
    Abstract: 
    Abstract In the contemporary world, one of the main responsibilities of educational systems is to cultivate a generation that is informed, responsible, and engaged in the process of social reconstruction. Textbooks, as formal and structured tools of instruction, play a significant role in transmitting values and strengthening civic skills. This study aimed to evaluate the content of lower secondary Social Studies textbooks based on the ideological indicators of social reconstructionism. The evaluation indicators were designed in five main categories—critical consciousness, civic participation, social justice, cultural diversity, and future-oriented development—and further divided into 22 sub-indicators derived from theoretical literature. The research method was quantitative content analysis, and the corpus included the three Social Studies textbooks for grades 7, 8, and 9 (published in 2024). The findings revealed a total of 389 instances of social reconstruction indicators across the textbooks. The highest frequency was related to civic participation, while the lowest appeared in indicators such as questioning, sense of competence, and resistance to discrimination. The conclusion suggests that although the textbooks address some aspects of social reconstruction, there is an imbalance among the indicators, and a revision is needed to strengthen critical and justice-oriented perspectives.
    شیوه ارجاع به این مقاله: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    واحد، مهدی، فضل‌الهی قمشی، سیف‌اله، مذبوحی، سعید.(1404) ارزیابی محتوای مطالعات اجتماعی دوره اول متوسطه براساس شاخصه‌های بازسازی اجتماعی. فصلنامه معرفت فرهنگی اجتماعی، 16(4)، - https://doi.org/10.22034/marefatefarhangi.2025.5002393

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    مهدی واحد؛ سیف‌اله فضل‌الهی قمشی؛ سعید مذبوحی."ارزیابی محتوای مطالعات اجتماعی دوره اول متوسطه براساس شاخصه‌های بازسازی اجتماعی". فصلنامه معرفت فرهنگی اجتماعی، 16، 4، 1404، -

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    واحد، مهدی، فضل‌الهی قمشی، سیف‌اله، مذبوحی، سعید.(1404) 'ارزیابی محتوای مطالعات اجتماعی دوره اول متوسطه براساس شاخصه‌های بازسازی اجتماعی'، فصلنامه معرفت فرهنگی اجتماعی، 16(4), pp. -

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    واحد، مهدی، فضل‌الهی قمشی، سیف‌اله، مذبوحی، سعید. ارزیابی محتوای مطالعات اجتماعی دوره اول متوسطه براساس شاخصه‌های بازسازی اجتماعی. معرفت فرهنگی اجتماعی، 16, 1404؛ 16(4): -