معرفت فرهنگی اجتماعی، سال پانزدهم، شماره دوم، پیاپی 58، بهار 1403، صفحات 51-72

    نقش حوزة علمیة قم در انسجام اجتماعى جامعة ایران در صد سال اخیر

    نوع مقاله: 
    پژوهشی
    نویسندگان:
    ✍️ شمس الله مریجی / استاد گروه علوم اجتماعى دانشگاه باقرالعلوم (ع) / mariji44@bou.ac.ir
    doi 10.22034/marefatefarhangi.2024.5000577
    چکیده: 
    ازآنجاکه انسان موجودى است کمال‌طلب، حیات جمعى را بر زندگى فردى ترجیح داده است تا بتواند از طریق آن، مسیر رسیدن به مطلوب خود را هموار سازد؛ چه اینکه به‌اعتقاد فارابی، زندگى بالاجتماع است که می‌تواند کمال انسانى را برایش به‌ارمغان آورد و زندگى انفرادى ـ هرچند ناممکن نیست ـ نمی‌تواند انسان را به سعادت محتوم و کمال مطلوبش راهبر باشد. البته بوعلى پا را فراتر می‌گذارد و اعتقاد دارد که محال است بازندگى فردى به کمال برسد؛ جامعه درحقیقت ظرف و بستر فراهم شدن سعادت براى بشر است. بدیهى است که این ظرف زمانى می‌تواند زمینة لازم برای رسیدن به سعادت را مهیا کند، که خود داراى سکینه و آرامش بوده، از انسجام و همبستگى لازم برخوردار باشد و اسیر هرج‌ومرج و نابسامانى نباشد؛ چون در غیر این صورت هیچ جمع و گروهى توان استحکام و استمرار را نخواهد داشت. براین‌اساس شناخت عوامل و سازوکار پدیدار شدن همبستگى اجتماعى در جوامع، یکى از دغدغه‌هاى اصلى اندیشمندان اجتماعى است و ایشان براى رسیدن به پاسخ مورد نظر تلاش فراوان به‌کار برده و با توجه به واقعیت‌هاى موجود در زندگى بشر، عوامل متعددى را براى ایجاد انسجام اجتماعی برشمرده‌اند که «دین» یکی از مهم‌ترین این عوامل دانسته شده است. نگارنده در این مقاله پس از بیان اجمالى تأثیر دین و ارزش‌هاى وحیانى در این امر مهم جامعة بشری، با مراجعه به اسناد و شواهد عینى و تاریخى و در مواردى تجربة زیستة خود، نشان داده است که حوزة علمیة قم با عواملى مستقیم، همچون مرجعیت شیعه، هیئت‌هاى مذهبی، تبلیغ چهره‌به‌چهره، طرح هجرت و عواملى دیگر، و همچنین عوامل غیرمستقیم، مانند اجتهادات و استنباطات احکام و تبیین ارزش‌هاى وحیانی، در مسیر ایجاد انسجام اجتماعى جامعة ایران گام بسیار مؤثرى برداشته است.
    Article data in English (انگلیسی)
    Title: 
    The Role of the Qom Seminary in the Social Cohesion of Iran’s Society in the last Century
    Abstract: 
    Since man is a perfectionist being, he prefers collective life over individual life so that he can reach his desired goal. According to Farabi, social life can bring human perfection, and solitary life - although not impossible - cannot lead man to happiness and desired perfection. Avicenna goes beyond and believes that it is impossible for man to achieve perfection; Society is really a context for providing happiness for mankind. It is obvious that it can lead man to happiness only if it is tranquil and peaceful, has the necessary coherence and solidarity and is not chaotic and disorderly, because otherwise, no one will have the strength to survive. Therefore, knowing the factors and the mechanism of the emergence of social cohesion in societies is one of the main concerns of social thinkers who have put a lot of effort to reach the desired answer. According to the realities of human life, they have listed several factors to create social cohesion. "Religion" has been considered as one of the most important factors in this regard. In this article, after briefly stating the influence of religion and revelatory values in this important subject in human society, the author refers to objective and historical documents and his own experience and shows that the Qom seminary has taken a very effective step in creating social cohesion in Iran’s society through direct factors, such as Shia authority , religious bodies, face-to-face preaching, Hijrat plan, as well as indirect factors, such as ijtihad and inferences of rulings and explanation of revealed values.
    متن کامل مقاله: 

    * اين مقاله با حمايت دبيرخانة دائمي كنگرة يكصدمين سالگشت بازتأسيس حوزة علميه قم و دستاوردها و نكوداشت آيت‌الله العظمي حاج شيخ عبدالكريم حائري تأليف شده است.

    • نهج‌البلاغه، 1379، ترجمة محمد دشتی، قم، مشرقین.
    • امینی، داود، 1392، روند شکل‌‌گیرى مبارزات طلاب و روحانیون مدرسه فیضیه قم، از خرداد 42 تا انقلاب اسلامی، تهران، خانه کتاب.
    • کوئن، بروس، 1370، درآمدى بر جامعه‌شناسی، ترجمة محسن ثلاثی، تهران، فرهنگ معاصر.
    • بی‌نام، 1382، «هجرت بلند مدت، فعالیت‌هاى گذشته و چشم انداز آینده»، مبلغان، ش 45، ص 114-126.
    • پایگاه مقام معظم رهبرى حضرت آیت‌الله خامنه‌ای.
    • عیسی‌نژاد، سیدمحمد، 1383، «شیخ عبدالکریم حائری، حوزه علیمه قم و تولید علم در سده معاصر ایران»، حوزه، ش 126، ص 85-126.
    • دورکیم، امیل1396، تقسیم کار اجتماعی، ترجمة باقر پرهام، بابل، کتابسرا.
    • رفیع‌پور، فرامرز، 1378، آناتومى جامعه، تهران، انتشار.
    • طوسی، خواجه‌نصیرالدین، 1362، اخلاق ناصری، تهران، خوارزمی.
    • فارابی، ابونصر، 1986، فصول منتزعه، بیروت، دارالمشرق.
    • مریجی، شمس‌الله، 1393، بررسى عوامل موثر در کجروى و نقش خانواده در آن، قم، معارف.
    • مصباح، محمدتقی، 1378، اخلاق در قرآن، قم، مؤسسة آموزشى و پژوهشى امام خمینی.
    • نقیب‌زاده، احمد و وحید امانی‌زوارم، 1382، نقش روحانیت شیعه در پیروزى انقلاب، تهران، مرکز اسناد و انقلاب اسلامی.
    شیوه ارجاع به این مقاله: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    مریجی، شمس الله.(1403) نقش حوزة علمیة قم در انسجام اجتماعى جامعة ایران در صد سال اخیر. فصلنامه معرفت فرهنگی اجتماعی، 15(2)، 51-72 https://doi.org/10.22034/marefatefarhangi.2024.5000577

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    شمس الله مریجی."نقش حوزة علمیة قم در انسجام اجتماعى جامعة ایران در صد سال اخیر". فصلنامه معرفت فرهنگی اجتماعی، 15، 2، 1403، 51-72

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    مریجی، شمس الله.(1403) 'نقش حوزة علمیة قم در انسجام اجتماعى جامعة ایران در صد سال اخیر'، فصلنامه معرفت فرهنگی اجتماعی، 15(2), pp. 51-72

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    مریجی، شمس الله. نقش حوزة علمیة قم در انسجام اجتماعى جامعة ایران در صد سال اخیر. معرفت فرهنگی اجتماعی، 15, 1403؛ 15(2): 51-72