رابطه مجالس روضه زنانه و رفتارهاي سياسي – اجتماعي زنان تهراني در دوره قاجار
نوع مقاله:
پژوهشی
نویسندگان:
رضا رمضان نرگسی
/ استادیار گروه تاریخ اندیشۀ معاصر مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) / ramazan@qabas.net
/ استادیار گروه تاریخ اندیشۀ معاصر مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) / ramazan@qabas.netچکیده:
در دوره قاجار در اوج غیر سیاسی بودن جوامع شرقی، رفتارهای اعتراض جمعی بر علیه حکومت یا استعمار از زنان تهرانی در گزارش‌های تاریخی متعدد ثبت شده که نیازمند تحلیل است. نوشتار حاضر با روش «اسنادی و تحلیل تاریخی» درصدد بررسی این نوع رفتارهای زنان تهرانی برآمده و با توجه تحلیل‌هایی که در این خصوص ارائه شده و با توجه به مطالعات جامعه‌شناسی تاریخی ایران معاصر، به این نتیجه رسیده که تمام تحلیل‌های موجود ناقص است و توان تبیین این پدیده را ندارد و در عوض، مجالس روضه زنانه با ارائه الگو و گروه مرجع مناسب، ارائه انسجام اجتماعی و آگاهی‌بخشی می‌تواند بیشترین نقش را در حرکت‌های مترقیانه زنان تهران داشته باشد.
Article data in English (انگلیسی)
Title:
The Relationship Between Women's Prayer Meetings and Political-Social Behaviors of Tehrani Women in the Qajar period
Abstract:
During the Qajar period, at the height of the apolitical stance of the eastern societies, traditional Tehrani women showed collective protest behaviors of economic, moral and political nature against the governments of the time or foreign colonialism. These reactions, which have been recorded in numerous historical reports, require analysis. The present research aims to investigate the reaction of Tehrani women between the years 1210 and 1300. The research method is "documentary- historical analysis". According to the analysis presented in this regard and the review of the historical sociology of contemporary Iran, it is concluded that all existing analysis are incomplete and fail to explain this phenomenon. In analyzing why and how completely traditional women had political behaviors, the author has investigated the role of prayer meetings or melodic mourning (Roze). It has come to the conclusion that women's melodic mourning can have a very important role in the progressive movements of Tehran women by providing a suitable model and reference group of social cohesion and awareness.
- اجتهادی، مصطفی، 1382، دایرة المعارف زن ایرانی، تهران، مرکز امور مشارکت زنان.
- الإربلی، ابن أبی الفتح، 1405ق، کشف الغمة، بیروت، بی‌نا.
- رمضان نرگسی، رضا، 1385، «عزاداری در عصر قاجار»، تاریخ اسلام در آینه پژوهش، ش9، ص53-90.
- محرابی، محسن، 1399، گذری بر سیر تکوین و تحول عزاداری‌ها و تعزیه‌خوانی‌ها در ایران عصر قاجار، قم، اندیشه و فرهنگ جاویدان.
- تفضلی، ابولقاسم و خسرو معتضد، از فروغ السلطنه تا انیس الدوله زنان حرمسرای ناصر الدین شاه، بی‌جا، گلریز.
- آزاد، حسن، 1364، پشت پرده‌های حرمسرا، چ سوم، ارومیه، انزلی.
- سرنا، کارلا، 1362، آدم‌ها و آیین‌ها در ایران، سفرنامه مادام کارلا سرنا، تهران، زوار.
- بنجامین، س. ج. و.، 1369، ایران و ایرانیان، (سفرنامه بنجامین عصر ناصرالدین شاه) چ دوم، تهران، جاویدان.
- تبریزی، محمدعلی، 1328، ریحانة الادب، بی‌جا، چاپخانه شرکت سهامی طبع کتاب.
- استرآبادی، بی بی، 1371، معایب الرجال، ویراستار افسانه نجم آبادی، نیویورک، نگرش و نگارش زن.
- نوری، میرزا حسین، بی‌تا، لولو و مرجان، بی‌جا، نور.
- الازدی، أبو مخنف، 1398ق، مقتل الحسین(ع)، تحقیق حاج میرزا حسن غفاری، قم، مرعشی نجفی.
- اشرفی، ملامحمد، 1389، کشف اسراسر الشهاده، تحقیق مجتبی خورشیدی، قم، طوبای محبت.
- اعتمادالسلطنه، محمدحسن، 1385، روزنامه خاطرات، تهران، امیرکبیر.
- اعظام قدسی، حسن، 1342، خاطرات من یا روشن شده تاریخ صدساله، تهران، بی‌جا.
- افشار، ایرج، 1379، روزنامه خاطرات اعتماد السلطنه (مقدمه و فهارس)، چ پنجم، تهران، امیرکبیر.
- آفاری، ژانت، 1377، انجمن‌های نیمه سری زنان در نهضت مشروطه، ترجمة جواد یوسفیان، تهران، بانو.
- باش فراش، زهرا، 1347، بازتاب مسائل اجتماعی و فرهنگی زنان در عکس‌های پس از مشروطه تا سقوط قاجار، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته تاریخ، دانشگاه قزوین.
- بامداد، بدرالملوک، 1347، زن ایرانی از انقلاب مشروطه تا انقلاب سفید، تهران، ابن سینا.
- بروگش، هنریش، 1367، سفری به دربار صاحبقران 1859 - 1861، ترجمة حسین کردبچه، تهران، اطلاعات.
- بشیریه، حسین، 1376، جامعه‌شناسی سیاسی، چ سوم، تهران، نشر نی.
- بیرجندی، محمد باقر، 1388، کبریت احمر فی شرایط المنبر، قم، صبح پیروزی.
- بینشی‌فر، فاطمه، 1394، «سیر تحوّل روضه و روضه‌خوانی دوره قاجاریه»، تاریخنامه خوارزمی، ش 10، ص47-72.
- پولاک، یاکوب ادوارد، 1368، سفرنامه پولاک (ایران و ایرانیان)، ترجمة کیکاوس جهانداری، تهران، خوارزمی.
- تاج‌السلطنه، 1361، خاطرات تاج السلطنه، تهران، تاریخ ایران.
- تاج‌الواعظین، محسن، 1324ق، درة التاج ومرقاة المعراج (فارسی فی المواعظ)، باکو، مطبعه حیات و کاسپی.
- تیموری، ابراهیم، 1361، اولین مقاومت منفی در ایران، تهران، جیبی.
- حسنی، سیدبن طاووس، 1378، اللهوف فی قتلى الطفوف، ترجمة عبد الرحیم عقیقی بخشایشی، چ پنجم، قم، نوید اسلام.
- دلریش، بشری، 1375، زن در دوره قاجار، قم، سوره.
- دورکیم، امیل، 1369، درباره تقسیم کار اجتماعی، بابل، باقر پرهام.
- راش، مایکل، 1387، جامعه و سیاست (مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی سیاسی)، ترجمة منوچهر صبوری، چ ششم، تهران، سمت.
- رمضان‌نرگسی، رضا، 1392، زنان در تاریخ سیاسی اجتماعی ایران، تهران، مؤسسۀ مطالعات تاریخ معاصر ایران.
- سالور، عین السلطنه، 1374، روزنامه خاطرات عین السلطنه، به کوشش مسعود سالور، ایرج افشار، تهران، اساطیر.
- سعدوندیان، سیروس، 1368، آمار دارالخلافه، تهران، تاریخ.
- شوستر، مورگان، 1351، اختناق در ایران، ترجمة ابوالحسن موسوی شوشتری ، تصحیح فرامرز برزگر و اسماعیل رائین، تهران، صفی علیشاه.
- طاهراحمدی، محمود، 1380، «تشکل‌های مذهبی: مجالس روضه خوانی به روایت تاج واعظ»، تاریخ اسلام، ش 8، ص 99-126.
- طبرسی، 1417ق، إعلام الورى بأعلام الهدى، قم، آل‌البیت لاحیاء التراث.
- فقیه حقانی، موسی، 1381، عزاداری به روایت تایخ و تصویر، تاریخ معاصر، ش 21، ص 493-574.
- فوران، جان، 1377، مقاومت شکننده تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا سال‌های پس از انقلاب اسلامی، ترجمة احمد تدین، تهران، رسا.
- کار، مهرانگیز، 1376، حقوق سیاسی زنان ایران، تهران، روشنگران و مطالعات زنان.
- کدی، نیکی آر، 1381، ایران دوران قاجار و برآمدن رضاخان، ترجمة مهدی حقیقت‌خواه، تهران، ققنوس.
- کربلایی، حسن، 1377، تاریخ دخانیه، به کوشش رسول جعفریان، قم، الهادی.
- کرمانی، ناظم الاسلام، 1362، تاریخ بیداری ایرانیان، چ چهارم، تهران، امیرکبیر.
- کرمعلی، اکرم و همکاران، 1401، «گونه‌شناسی اعتراض‌های زنان در عصر ناصری، (1264-1313ق)، تاریخ ایران»، ش 15، ص 235-262.
- کسروی، احمد، 1322، شیعیگری، تهران، پیمان.
- کسروی، احمد، 1357، تاریخ مشروطة ایران، چ چهاردهم، تهران، امیرکبیر.
- کوفی، محمدبن سلیمان، 1412ق، مناقب أمیر المؤمنین(ع)، تحقیق محمد باقر محمودی، قم، مجمع احیاء الثقافة الاسلامیة.
- کوئن ، بروس، 1372، مبانی جامعه شناسی، ترجمة غلامعباس توسلی، رضا فاضل، تهران، سمت.
- الگار، حامد، 1359، نقش روحانیت پیشرو در نهضت مشروطیت ایران، ترجمة ابوالقاسم سری، تهران، توس.
- گزارش‌های نظمیه از محلات تهران: راپورت وقایع مختلفه محلات دارالخلافه (1303- 1305) ،1377، تهران.
- مارتین، ونسا، 1393، دوران قاجار: چانه‌زنی، اعتراض و دولت در ایران سدة نوزدهم، ترجمة افسانه منفرد، تهران، اختران.
- مجلسی، محمدباقر، 1403ق، بحار الأنوار، لبنان، بی‌نا.
- مستوفی، عبدالله، 1371، شرح زندگانی من یا تاریخ اجتماعی و اداری دورة قاجاریه، چ سوم، تهران، زوار.
- مصفا، نسرین، 1375، مشارکت سیاسی زنان در ایران، تهران، وزارت امور خارجه.
- معتضد، خسرو و نیلوفر کسری، 1379، سیاست وحرمسرا: زن در عصر قاجار، تهران، علمی.
- معیرالممالک، دوست علی خان، 1372، یادداشت‌هایی از زندگانی خصوصی ناصرالدین شاه، چ سوم، تهران، تاریخ ایران.
- منتظری مقدم، حامد، 1282، «قرة العین»، حورا، ش 1، ص 28-34.
- ناصرالدین شاه قاجار، 1372، شهریار جاده‌ها، سفرنامه ناصرالدین شاه به عتبات، به کوشش محمدرضا عباسی، پرویز بدیعی، تهران، سازمان اسناد ملی.
- نجفی، موسی و موسی فقیه حقانی، 1381، تاریخ تحولات سیاسی ایران، تهران، مؤسسۀ مطالعات تاریخ معاصر ایران.
- نجفی، موسی، 1378، تعامل سیاست و دیانت در ایران، تهران، مؤسسۀ مطالعات تاریخ معاصر ایران.
- نیرشیرازی، عبد الرسول، 1383، تحفه نیز: تاریخ مشروطیت در فارس، شیراز، بنیاد فارس شناسی.
- ویلز، چارلز، 1363، تاریخ اجتماعی ایران در عهد قاجار، به کوشش جمشید دودانگه و مهرداد نیکنام، تهران، زرین.
- هدایت، مهدی قلی خان، 1344، خاطرات و خطرات، چ دوم، تهران، زوار.
- E. B. Eastwick, 1864, Journal of a Diplomat’s Three Years Residence in Persia, Vol. I, London, Smith, Elder and Co.
- Sumuel Huntington and Jean Nelson, 1976, participation no easy choice, London, Harvard U.P.
شیوه ارجاع به این مقاله:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
رمضان نرگسی، رضا.(1403) رابطه مجالس روضه زنانه و رفتارهاي سياسي – اجتماعي زنان تهراني در دوره قاجار . فصلنامه معرفت فرهنگی اجتماعی، 15(3)، 131-151 https://doi.org/10.22034/marefatefarhangi.2024.5000551
رضا رمضان نرگسی."رابطه مجالس روضه زنانه و رفتارهاي سياسي – اجتماعي زنان تهراني در دوره قاجار ". فصلنامه معرفت فرهنگی اجتماعی، 15، 3، 1403، 131-151
رمضان نرگسی، رضا.(1403) 'رابطه مجالس روضه زنانه و رفتارهاي سياسي – اجتماعي زنان تهراني در دوره قاجار '، فصلنامه معرفت فرهنگی اجتماعی، 15(3), pp. 131-151
