معرفت فرهنگی اجتماعی، سال پانزدهم، شماره اول، پیاپی 57، زمستان 1402، صفحات 85-104

    مردمی شدن خانواده؛ فرایند آسیب‌دیدگی و بحران خانوادگی

    نوع مقاله: 
    پژوهشی
    نویسندگان:
    محمدعارف محبی / سطح چهار جامعة المصطفی العالمیه / ma.mohebi2006@yahoo.com
    doi 10.22034/marefatefarhangi.2024.5000162
    چکیده: 
    عنصر بنیادین در تعیین نسبت میان مردمی شدن و آسیب‌دیدگی خانواده، مسئله جنسیت است. خانواده اسلامی بر بنیاد تفاوت‌ جنسبت و نقش‌های جنسیتی استوار بوده و دارای هویت اخلاقی و ساختار عمودی تعدیل یافته است. اما خانواده مردمی‌شده مبتنی بر تشابه نقش‌های جنسیتی، حقوق‌مدار و دارای ساختار افقی است. این مقاله با استفاده از رویکرد فرهنگی، کوشیده است در پرتو تقابل فرهنگ امروزی با فرهنگ اسلامی در موضوع جنسیت، نقش مردمی‌شدن در بحران خانواده‌‌‌های اسلامی در سه سطحی مترتب به‌هم صورت‌بندی می‌شود: 1) در سطح انکار تفاوت‌های جنسیتی، بحران هویت ‌جنسیتی، فروپاشی اقتدار مردانه و زنانه شدن خانواده تحلیل شده است. 2) در سطح انکار نقش‌های جنسیتی، تضعیف نقش‌های مادری و همسری بررسی شده و با تأکید بر اشتغال زنان، فرایند تبدیل شدن خانه به خوابگاه فهم‌پذیر شده است. 3) در سطح تشدید حقوق‌محوری، به برخی دیگر از آسیب‌ها توجه شده که در محورهای سه‌گانه (مناسبات طلبکارانه، افزایش منازعات خانوادگی، و بی‌خانمانی) طبقه‌بندی شده ‌است. نکته مهم این است که در این پژوهش، آسیب‌های مهمی که از خاستگاه مردمی‌شدن بر خانواده‌های اسلامی تحمیل می‌شود به‌گونه‌ای صورت‌بندی شده که با ملاحظه پیوند نظام‌مند آنها و دلالت‌هایی که هرکدام در دیگر ابعاد حیات خانوادگی دارد، می‌تواند تمام آسیب‌های نهاد خانواده را فهم‌پذیر سازد. همین امر موجب می‌شود محتوای این پژوهش متفاوت با پژوهش‌های دیگر باشد.
    Article data in English (انگلیسی)
    Title: 
    The Popularization of Family; Injury Process and Family Crisis
    Abstract: 
    Gender is the basic element in determining the relationship between popularization and family damage. The Islamic family is based on gender differences and gender roles. It has a modified moral identity and vertical structure. But the popularized family is based on the similarity of gender, rights-oriented roles and has a horizontal structure. Using a cultural approach and in the light of the confrontation of today's culture and Islamic culture regarding the issue of gender, this article has tried to organize the role of popularization in the crisis of Islamic families in three consecutive levels: 1) At the level of denial of gender differences, gender identity crisis, the collapse of male authority and the feminization of family have been analyzed. 2) At the level of denying gender roles, the weakening of motherly and wifely roles has been studied, and by emphasizing on women's employment, the process of turning a house into a dormitory has been made tangible 3) At the level of increase in rights-orientedness, attention has been paid to some other damages that are classified in three axes (creditor relations, increase in family conflicts, and homelessness). In this research, the important damages imposed by popularization on Islamic families are structured in such a way that by considering their systematic link and their implications in other dimensions of family life, all the damages of the family institution are understood and this is what makes the content of this research different from other researches.
    • ابراهیمی‌پور، قاسم و همکاران، 1395، راهبردهای تحکیم خانواده از منظر متون دینی، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
    • بارون، رابرت و دیگران، 1388، روان‌شناسی اجتماعی، ترجمة یوسف کریمی، تهران، روان.
    • برقى، ابوجعفر، احمدبن محمدبن خالد، 1371ق، المحا‌سن (للبرقی)، قم، دار الکتب الإسلامیة.
    • بریجانیان، ماری، 1381، فرهنگ اصطلاحات فلسفه و علوم اجتماعی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    • پارسانیا، حمید، 1385، علم و فلسفه، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
    • پاینده‏، ابوالقاسم، 1382، نهج الفصاحة مجموعه کلمات قصار حضرت رسول(ص)، تهران،‏ دنیاى دانش‏.
    • تافلر، الوین، 1384، موج سوم، ترجمة شهیندخت خوارزمی، تهران، علم.
    • جوادی‌آملی، عبدالله، 1388، اسلام و محیط زیست، قم، اسراء.
    • حرعاملى، محمدبن حسن، ‌1409ق‌، تفصیل وسائل الشیعة،‌ قم، مؤسسه آل‌البیت(ع).
    • رضى‌الدین، حسن، 1370، مکارم الأخلاق‏، قم، رضى‏.
    • زیبایی‌نژاد، محمدرضا و محمدتقی سبحانی، 1388، درآمدی برنظام شخصیت زن در اسلام، قم، دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
    • سگالن، مارتن، 1388، جامعه شناسی تاریخی خانواده، ترجمة حمید الیاسی، تهران، مرکز.
    • شرفی، محمدرضا، 1388، خانواده معتدل (آناتومی خانواده)، تهران، انجمن اولیا و مربیان.
    • صدوق، محمّدبن على، 1413ق، من لا یحضره الفقیه، قم، جامعه مدرسین.
    • صدوق، محمّدبن على، 1400‌ق، أمالی الصدوق‏، بیروت‏، اعلمى‏.
    • طباطبائی، سیدمحمدحسین، 1363، تفسیر المیزان، ترجمة سیدمحمد باقرموسوی همدانی، قم، جامعه مدرسین.
    • عطاردى، عزیزالله، 1406ق، ‏مسند الإمام الرضا(ع)‏، مشهد، آستان قدس.
    • عنبرسوز، مریم، 1389، زن در ایران باستان، تهران، روشنگران و مطالعات زنان.
    • فربد، محمدصادق، 1388، در آمدی بر خانواده و خویشاوندی، تهران، دانژه.
    • فلسفى، ‏محمدتقى، 1368، الحدیث، تهران، فرهنگ اسلامى‏.
    • فیض‌الاسلام، 1415ق، صحیفة کامله سجادیه، قم، اسلامی.
    • کاوه، محمد، 1391، آسیب شناسی بیماری‌های اجتماعی، تهران، جامعه‌شناسان.
    • کلینى، ابوجعفر، محمد بن یعقوب، 1407ق، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیة.
    • مکارم‌شیرازی، ناصر، 1353، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتاب الإسلامیة.
    • نورى، میرزا حسین، 1408ق، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت مؤسسه آل‌البیت(ع).
    • واعظی، محمدجواد، 1390، وضعیت زن در عصر اسلامی (نیم قرن اول هجری)، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
    • ابوالحسن‌تنهایی، حسین و عالیه شکربیگی، 1387، «جهانی شدن، تجددگرایی و خانواده در ایران (گذار یا فروپاشی)»، جامعه‌شناسی، ش 10، ص 33-55.
    • احمدی، فاطمه و زهرا تشکری، 1400، «تأثیر خانواده در جامعه‌پذیری نقش‌های جنسیتی از دیدگاه اسلام و فمینیسم»، پژوهش‌های اسلامی جنسیت و خانواده، ش 6، ص 53-65.
    • فاکس جلووف، الیزابت، 1381، «زنان و آینده خانواده، بررسی بنیادهای جنبش فمینیستی»، کتاب زنان، ش 17 و16، ص 114- 125.
    • ایرز، دیویدجی، 1387، «قطعیت شکست؛ انگاره‌ها و تحقق فمینیسم مدرن»، حوراء، ش 27، نسخه الکترونیکی.
    • بستان، حسین، 1397، «جنسیت در خانواده از دیدگاه جامعه‌شناسی اسلامی»، تحقیقات بنیادین علوم انسانی، ش 13، ص 37-62.
    • بوذری‌نژاد، یحیی و ابوالفضل اقبالی، 1402، «هویت جنسیتی زنانه (زنانگی) در سیره حضرت زهرا(س)»، زن در توسعه و سیاست، ش 2، ص 305- 327.
    • بی‌نام، 1387، «نگاه ویژه؛ آسیب‌شناسی روابط زوجین»، حوراء، ش 29، نسخه الکترونیکی.
    • بی‌نام، 1388، «نگاه ویژه: بازتولید خانواده ایرانی»، حوراء، ش 31، نسخه الکترونیکی.
    • بی‌نام، 1386، «نگاه ویژه: واقعیت‌های طلاق، مسئولیت‌ها‌ی ما»، حوراء، ش 26، نسخه الکترونیکی.
    • بی‌نام، 1385، «نگاه ویژه;آسیب‏شناسی نگاه به زن و خانواده»، حوراء، ش20، نسخه الکترونیکی.
    • پوپنو، دیوید، 1388، «دنیایی در نبود پدران»، حوراء، ش 35، نسخه الکترونیکی.
    • راد، پریسا، پدرسالاری، 1387، «بن‌بست فمینیست‌ها»، حوراء، ش 27، نسخه الکترونیکی.
    • زحمت‌زادخوری، صادق، 1398، «رابطه سرمایه اجماعی خانواده و میزان جرائم و بزهکاری کودکان و نوجوانان (مطالعه موردی شهر بندرعباس)»، اورمزد، ش 47، ص 8-26.
    • زیبایی‌نژاد، محمدرضا، 1385، «دیدگاه نظام خانواده» (سخنرانی)، حوراء، ش 21، نسخه الکترونیکی.
    • سالاری‌فر، محمدرضا، 1385، «راه‌های تحکیم خانواده در فرآیند جهانی شدن»، حوراء، ش 19، نسخه الکترونیکی.
    • سلطانی، مجتبی و شهریار زرشناس، 1378، «آسیب‌پذیری فرهنگی زنان»، کتاب زنان، ش 5، ص 32- 39.
    • ساروخانی، باقر و مریم رفعت‌جاه، 1383، «عوامل جامعه‌شناختی مؤثر در بازتعریف هویت اجتماعی زنان»، پژوهش زنان، ش 8، ص 71- 91.
    • سفیری، خدیجه، 1383، «اشتغال‌ زنان‌ یک مشارکت‌ اجتماعی‌ است»‌، حوراء، ش 7، نسخه الکترونیکی.
    • علاسوند، فریبا، 1386، «گر زن نباشی (ضرورت نگاه نظام‌مند به الگوی شخصیت زن مسلمان)»، خردنامه همشهری، ش 16، ص 38-40.
    • غروی، سیدمحمد، 1385، «خانواده در اسلام»، حوراء، ش 19، نسخه الکترونیکی.
    • ملایوسفی، مجید و داوود معماری، 1390، «گناه نخستین از دیدگاه اسلام و مسیحیت»، ادیان و عرفان، ش 2، ص 101- 126.
    • مهدوی، محمدصادق، 1383، «خوانش انتقادی اشتغال زنان»، حوراء، ش 8، نسخه الکترونیکی.
    • مهدوی، صادق، 1384، «آسیب‌شناسی و بایسته‌های خانواده»، حوراء، ش 18، نسخه الکترونیکی.
    • نوابی‌نژاد، شکوه، 1382، «خانواده در جهان معاصر»، حوراء، ش 4-3، نسخه الکترونیکی.
    • روزنامه خراسان، ۱۴۰۰، دوشنبه ۸ شهریور.
    شیوه ارجاع به این مقاله: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    محبی، محمدعارف.(1402) مردمی شدن خانواده؛ فرایند آسیب‌دیدگی و بحران خانوادگی. فصلنامه معرفت فرهنگی اجتماعی، 15(1)، 85-104 https://doi.org/10.22034/marefatefarhangi.2024.5000162

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    محمدعارف محبی."مردمی شدن خانواده؛ فرایند آسیب‌دیدگی و بحران خانوادگی". فصلنامه معرفت فرهنگی اجتماعی، 15، 1، 1402، 85-104

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    محبی، محمدعارف.(1402) 'مردمی شدن خانواده؛ فرایند آسیب‌دیدگی و بحران خانوادگی'، فصلنامه معرفت فرهنگی اجتماعی، 15(1), pp. 85-104

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    محبی، محمدعارف. مردمی شدن خانواده؛ فرایند آسیب‌دیدگی و بحران خانوادگی. معرفت فرهنگی اجتماعی، 15, 1402؛ 15(1): 85-104