سال سيزدهم، شماره دوم، پياپي 50، بهار 1401، ص 83ـ98

مسلم طاهري کل‌کشوندي/ استاديار گروه شيعه‌شناسي دانشکده الهيات دانشکده فارابي دانشگاه تهران     muslimtaheri@ut.ac.ir
دريافت: 04/08/1400 ـ پذيرش: 23/12/1400

چکيده
مصرف و فرهنگ معطوف به آن، رکني مهم در جوامع امروزي به‌شمار مي‌آيد که در افقي از معرفت و هويت هر جامعه‌اي سامان مي‌يابد. فقر نيز پديده‌اي اجتماعي است که ريشه در مسائل اقتصادي، سياسي و فرهنگي دارد و مي‎توان از زواياي گوناگوني به آن نگريست. تحقيق حاضر به‌منظور دستيابي به چارچوبي نظري در تحليل سبک مصرف در جوامع انساني ـ به‌طور عام ـ و مسئله «حرص» ـ به‌طور خاص ـ از منظر آموزه‌هاي اسلامي صورت گرفته است. سؤال اصلي اين است که تمايل به زياده‌روي در مصرف از سوي برخي افراد در جامعه اسلامي، به گونه‌اي که مصداق اسراف است و ريشه در حرص دارد، در چه زمينه‌اي شکل گرفته و چه آسيب‌هايي براي جامعه به بار مي‌آورد؟ فرضيه اصلي تحقيق اين است که خروج از اعتدال در مصرف سبب دوري از الگوي صحيح مصرف مبتني بر نگرش وحياني در جامعه خواهد شد و اين ريشه در سنخي از فقر ـ به معناي فرهنگي آن ـ دارد و نتايجي همچون دگرگوني ارزش‌ها، افزايش فساد، انحرافات اجتماعي و نزاع در مصرف هرچه بيشتر به دنبال دارد. روش تحقيق توصيفي ـ تحليلي است و داده‌ها به شيوه کتابخانه‌اي گردآوري شده‌اند. پس از مقدمه، چارچوب مفهومي پژوهش ترسيم گرديده، سپس الگوي مصرف حريصانه در جامعه اسلامي آسيب‌شناسي شده است. در ادامه، مطابق ادله قرآني و روايي و مستندات عقلي، زمينه‌هاي شکل‌گيري حرص بررسي شده و در ادامه، راهکارهايي در زمينه اصلاح الگوي مصرف ارائه گرديده است.

کليدواژه‌ها: حرص، فقر، مصرف، الگوي مصرف، آموزه‌هاي اسلامي.