عليرضا محدّث/ دكتراي فلسفة علوم اجتماعي دانشگاه باقرالعلوم عليه السلام Mohaddesalireza@gmail.com
دريافت: 20/06/1399 ـ پذيرش: 17/09/1399
چکيده
مسئلة مداخلة ارزش‌ها در پيدايش تکنولوژي پس از انقلاب صنعتي به‌تدريج در کانون توجه فيلسوفان تکنولوژي قرار گرفت. در مقالة پيش‌رو، مسئلة مذکور به‌روش تحليلي ـ عقلي و از راه تحليل علل اربعه و توجه به ارتباط دروني هر يک از اين علل با يکديگر و تشريح جايگاه ممتاز عليت غايي در ميان علل اربعه و الزامات آن در ارزش‌باري مصنوعات تکنيکي و تفکيک مرزهاي هستي‌شناختي اشياي طبيعي از مصنوعات تکنيکي بر پاية مباني حکمت اسلامي بررسي شده است. يافته‌هاي تحقيق حاکي از آن است که حضور علت غايي در پيدايش تکنولوژي‌ها، زمينه‌ساز حضور ارزش‌هاي انساني در بعد هستي‌شناختي تکنولوژي‌هاست. اين امر هم‌زمان به طرح پرسش‌هاي ارزشي و اخلاقي دربارة خود تکنولوژي‌ها مي‌انجامد. غايات انساني، از يک سو خود تحت تأثير مباني معرفتي و غيرمعرفتي همچون زمينه‌ها و نيازهاي اجتماعي و منافع و علايق خاصي شکل مي‌گيرند؛ از سويي ديگر به شکل‌گيري هنجارها و الزامات خاصي در پيکرة دروني تکنولوژي‌ها مي‌انجامد و از سوي سوم، در مقام کاربرد و به‌عنوان بخشي از نظام تکنيکي، مستلزم شکل‌گيري رفتارها و کنش‌هاي خاص انساني همسو با غايات و کارکردهاي متوقع از آنهاست.
کليدواژه‌ها: فلسفة تکنولوژي، ارزش‌باري تکنولوژي، عليت غايي، حکمت اسلامي.