صفحهها: 101-
تاریخ دریافت: 1396/11/12تاریخ پذیرش: 1397/03/27
چکیده:
معمولاً عرفان را نوعی خلوت گزینی و دوری جستن از مردم می دانند، اما در این نوشتار با بررسی تعاریف و تعلیمات عرفانی، روشن می شود که این برداشت به طور کامل، درست نیست. حداقل در برخی مراحل عرفان اسلامی، حضور در جامعه برای عارف، موضوعیت می یابد. این پژوهش، با هدف ارائة تصویری از عرفان اجتماعی، به ارزیابی مؤلفه های حضور عارف در جامعه و عمل اجتماعی او می پردازد و ضمن بررسی مباحث عرفان نظری و شواهد تاریخی در این زمینه، روشن می سازد که حضور اجتماعی سالک، در صورت برخورداری از پشتوانة علم به مضارّ و منافع خلق و بر عهده گرفتن مسئولیت هدایت و ایصال آنها به سوی حق، مرحله ای از سلوک وی است که با تأیید الهی همراه خواهد بود. بنابراین، نادیده گرفتن سلوک اجتماعی عارف و بسنده کردن به دو سفر ابتدایی از اسفار اربعه، به معنای این است که بخش بزرگی از سیر عرفانی سالک، مورد غفلت واقع شده است. با بررسی منازل عرفانی «خلق»، «فتوت» و «بسط» در منازل السائرین خواجه عبداله انصاری روشن می شود که مسئلة علمِ الزام آور و مسئولیت تعهدساز عارف در اجتماع، در متون اولیة عرفان اسلامی مورد عنایت بوده است.
مجید صادقی حسن آبادی / دانشیار فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه اصفهانmajd@ltr.ui.ac.ir
ناهید قهرمان دوست / کارشناس ارشد فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه اصفهانmtaha_anj@yahoo.com
دریافت: 12/11/1396 ـ پذیرش: 27/03/1397
چکیده
معمولاً عرفان را نوعی خلوت گزینی و دوری جستن از مردم می دانند، اما در این نوشتار با بررسی تعاریف و تعلیمات عرفانی، روشن می شود که این برداشت به طور کامل، درست نیست. حداقل در برخی مراحل عرفان اسلامی، حضور در جامعه برای عارف، موضوعیت می یابد. این پژوهش، با هدف ارائة تصویری از عرفان اجتماعی، به ارزیابی مؤلفه های حضور عارف در جامعه و عمل اجتماعی او می پردازد و ضمن بررسی مباحث عرفان نظری و شواهد تاریخی در این زمینه، روشن می سازد که حضور اجتماعی سالک، در صورت برخورداری از پشتوانة علم به مضارّ و منافع خلق و بر عهده گرفتن مسئولیت هدایت و ایصال آنها به سوی حق، مرحله ای از سلوک وی است که با تأیید الهی همراه خواهد بود. بنابراین، نادیده گرفتن سلوک اجتماعی عارف و بسنده کردن به دو سفر ابتدایی از اسفار اربعه، به معنای این است که بخش بزرگی از سیر عرفانی سالک، مورد غفلت واقع شده است. با بررسی منازل عرفانی «خلق»، «فتوت» و «بسط» در منازل السائرین خواجه عبداله انصاری روشن می شود که مسئلة علمِ الزام آور و مسئولیت تعهدساز عارف در اجتماع، در متون اولیة عرفان اسلامی مورد عنایت بوده است.
کلیدواژه ها: عرفان، حضور اجتماعی، عمل اجتماعی، علم، مسئولیت.