معرفت فرهنگی اجتماعی

سال هفتم، شماره دوم، پیاپی 26، بهار 1395

محمدرضا قائمی نیک / دانشجوی دکتری جامعه شناسی دانشگاه تهران                                 Ghaeminik@ut.ac.ir

دریافت: 29/4/1394 ـ پذیرش: 5/10/1394

چکیده

علم عمران ابن خلدون، نوعی اندیشۀ اجتماعی است. گاهی هم از سنخ دیگر نظریات جامعه شناسی مدرن درک می شود. با این حال، اگر پاسخ نظریات جامعه شناسی مدرن به  مسئلۀ نظم اجتماعی مطلوب را در نظر بگیریم، آنگاه به تفاوت ماهوی پاسخ ابن خلدون به مسئلۀ نظم اجتماعی نسبت به جامعه شناسان مدرن پی خواهیم برد. این مقاله ابتدا نشان داده است که نظریات جامعه شناسی مدرن، به دلیل اینکه تمامی مبادی دینی یا متافیزیکی را کنار می گذارند، ماهیت سکولار دارند. با بررسی منطق علم عمران و جایگاه آن در تمدن اسلامی، پاسخ آن به مسئلۀ نظم اجتماعی را با پاسخ نظریات جامعه شناسی به این مسئله مقایسه کرده  است. در نهایت، به این نتیجه رهنمون شده است که هرچند ابن خلدون، عقل را همچون جامعه شناسان مدرنی مانند کنت، تجربی- تاریخی می پندارد و از این رو، علم عمران او از حکمت عملی فیلسوفان مسلمان متمایز می شود، اما هستی شناسی و انسان شناسی او مانع از این می شود که علم عمران، نوعی از نظریات جامعه شناسی مدرن تلقی شود.

کلیدواژه ها: ابن خلدون، جامعه شناسی، نظم اجتماعی، علم عمران، حکمت عملی.