معرفت فرهنگی اجتماعی، سال پانزدهم، شماره چهارم، پیاپی 60، پاییز 1403، صفحات 108-128

    نقش عوامل فرهنگی ـ اجتماعی در سبک‌‌های تصمیم‌گیری مصرف‌کنندگان کالای ایرانی و وارداتی

    نویسندگان:
    ✍️ حسین رضائیان بیلندی / دکتری روان‌شناسی مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی / h.rezaeiyan60@gmail.com
    سیدعباس ساطوریان / استادیار گروه روان‌شناسی مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی / satoriyan@iki.ac.ir
    سهیلا جعفری / دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث دانشکدة هدی / ds.jafari313@gmail.com
    صفحه‌ها: 108-128 تاریخ دریافت: 1403/06/10 تاریخ پذیرش: 1403/09/17
    dor 20.1001.1.20088582.1403.15.4.5.3
    doi 10.22034/marefatefarhangi.2024.2021501
    چکیده: 
    افزایش روزافزون کم‌توجهی به تولیدات داخلی و ترجیح مصرف کالاهای خارجی، آسیب‌های جبران‌ناپذیری به ساختار اقتصاد کشور وارد کرده است. آشنایی تولیدکنندگان خارجی با مبانی و عوامل فرهنگی ـ اجتماعی تأثیرگذار بر تصمیم و انتخاب‌های مصرف‌کننده و ضعف پژوهش‌ در حوزة نگرش، تصمیم‌گیری و رفتار مصرف‌کنندگان در داخل کشور از عوامل تشدیدکنندة این روند شناخته می‌شود. بر این اساس پژوهش حاضر کوشیده است سبک تصمیم‌گیری مصرف‌کنندگان در انتخاب کالای ایرانی یا وارداتی و عوامل فرهنگی ـ اجتماعی مؤثر بر آن را به روش توصیفی ـ تحلیلی تبیین نماید. نتایج پژوهش حاضر بیانگر آن بود که مصرف‌کنندگان در مراحل خرید لزوماً از الگوی پردازش اطلاعات استفاده نمی‌کنند؛ بلکه از سبک‌های تصمیم‌گیری مشخصی که ریشه در عوامل متعدد فرهنگی و اجتماعی دارند، پیروی می‌نمایند. یافته‌ها نشان داد که عواملی همچون باورها و ارزش‌های اجتماعی، باورهای اخلاقی، منزلت اجتماعی، گروه‌گرایی و ملی‌گرایی، عزت نفس ملی، نگرش به کشور مبدأ و مادی‌گرایی در سبک تصمیم‌گیری افراد برای انتخاب کالای داخلی یا وارداتی مؤثر است. این یافته‌ها به‌خوبی نقش مهم عوامل فرهنگی ـ اجتماعی را در پیش‌بینی سبک‌های تصمیم‌گیری نشان می‌دهد و می‌تواند اطلاعات مناسبی به برنامه‌ریزان و تولیدکنندگان داخلی ارائه نماید.
    کلمات کلیدی: 
    سبک‌هاي تصميم‌گيري
    عوامل فرهنگي اجتماعي
    کالا
    توليدات داخلي
    توليد ملي
    برند
    Article data in English (انگلیسی)
    Title: 
    The Role of Cultural-Social Factors in the Decision-Making of Consumers of Iranian and Imported Goods
    Abstract: 
    The increasing lack of attention to domestic products and preference for consuming foreign goods has caused irreparable damage to the country's economic structure. Foreign producers familiarity with the foundations and cultural-social factors affecting consumer decisions and choices and the lack of research in the field of consumer attitudes, decision-making, and behavior within the country are the factors exacerbating this trend. Accordingly, using the descriptive-analytical method, the present study has attempted to explain the decision-making style of consumers in choosing Iranian or imported goods and the socio-cultural factors affecting them. The results indicate that consumers do not necessarily use an information processing model in the purchasing stages; rather, they follow specific decision-making styles rooted in numerous cultural and social factors. The findings show that factors such as social beliefs and values, moral beliefs, social status, nationalism, national self-esteem, attitude towards the country of origin, and materialism are effective in the decision-making style of individuals in choosing domestic or imported goods. These findings clearly show the important role of socio-cultural factors in predicting decision-making styles and can provide good information to domestic planners and producers.
    Keywords: 
    decision-making styles
    socio-cultural factors
    goods
    domestic products
    national production
    brand
    References: 
    • Abla, N. (2006). The negative effects of materialism on individual and societal well-being. Social Indicators Research, 78 (1), 21-39.
    • Agbonifoh, Barnabas A. & Jonathan U. Elimimian (1999). Attitudes of eveloping Counties Towards “Country-of-Origin” Products in an Era of Multiple Brands. Journal of International Consumer Marketing, 11:4, 97-116.
    • Ahluwalia, R. (2002). Materialism and life satisfaction: The role of subjective well-being. Journal of Consumer Research, 29 (4), 571-585.
    • Ahmed, U. Z., Johnson, J. P. and Boon, L. C. (2004). Does country of origin matter for low-involvement products?. International Marketing Review, 21 (1), 102-120.
    • Alexander, C. (2012). The relationship between materialism and global issues: Environmental crisis, poverty, and well-being. Global Environmental Change, 22 (1), 65-74.
    • Assad, Soraya W. (2007). The rise of consumerism in Saudi Arabian society. International Journal of Commerce and Management, 17, 73-104.
    • Bae, J., Lu-Anderson, D., Fujimoto, J., & Richelieu, A. (2015). East Asian college consumer decision-making styles for sport products. Sport, Business and Management: An International Journal, 5 (3), 259-275.
    • Bae, S. (2004). Shopping pattern differences of physically active Korean and American university consumers for athletic apparel (Doctoral dissertation, The Florida State University). ProQuest Dissertations Publishing.
    • Black, P. (1985). Materialism and individual happiness: A longitudinal study. Journal of Personality and Social Psychology, 49 (5), 1294-1300.
    • Blackwell, R. D., Miniard, P. W. & Engel, J. F. (2001). Consumer behavior. 9th ed. South-Western College Publishing.
    • Brown, T. J. (2005). Environmental degradation and materialism: Investigating the links between consumer values and ecological impacts. Environmental Research Letters, 10 (2), 130-141.
    • Chen, L., Chen, G., Wang, S., & Jiang, L. (2023). The Effect of Perfectionism on Consumers’ Intentions to Purchase Imperfect Products. Behavioral Sciences, 13(3), 269
    • Doe, J., & Smith, J. (2015). The influence of social status on consumer behavior: A study of luxury goods purchases. Journal of Consumer Research, 42(3), 400-412.
    • Eren, S. (2013). Young consumers' attitudes toward American products. In Proceedings of the 9th International Strategic Management Conference (p. 489-495)
    • Fraser, A. (2018). Country of origin effects on consumer decision-making: A review of recent research. International Journal of Business and Management, 13 (5), 45-60.
    • Gaston-Breton, Charlotte & Duque, Lola C. (2015). Utilitarian and hedonic promotional appeals of 99- ending prices. European Journal of Marketing, 49, 212–237.
    • Giovannini, 
    • Sarah, Xu, Yingjiao & Thomas Jane (2015). Luxury fashion consumption and Generation Y consumers. Journal of Fashion Marketing and Management, 19, 22–40.
    • Goldsmith, R. E., Stith, M., White, D.J. (1989). An empirical study of the relationship between personal values and innovative purchasing behavior. in the Proceedings of the Annual Conference (p. 84-88). Academy of Marketing Science.
    • Hawkins, M. Katona, G. & Mueller, E . (2007). Consumer Behavior: Building Marketing Strategy, 10th ed., (McGraw – Hill – Edition).
    • Heitz-Spahn, S. (2013). Cross-channel free-riding consumer behavior in a multichannel environment: An  investigation of shopping motives, sociodemographics and product categories. Journal of Retailing and Consumer Services, 20 (6), 570-578.
    • Holt, D. (1998). Does cultural capital structure American consumption?. Journal of Consumer Research, 25 (1), 1–25.
    • Holt, D. B., & Reddy, S. K. (1998). Consumer globalism and cultural hybridity: Examining the consumption of global brands in developing countries. Journal of Consumer Research, 25 (3), 204-216.
    • Ishii, K. (2009). Nationalistic emotions in consumer behavior: Examining the effects of consumer animosity and nationalism in China towards Japanese and U.S. products. Journal of International Consumer Marketing, 21 (4), 299-308.
    • Kilborn, R. (2008). Materialism and its effects on social and environmental issues. Environmental Sociology Review, 15 (2), 115-127.
    • Kim, Sh. (2005). Consumer profiles of apparel product involvement and values. Journal of Fashion Marketing and Management, 9 (2), 207-220.
    • Kinra, N. (2006). The effect of country of origin on foreign brand names in the Indian market. Marketing Intelligence and Planning, 24 (1),15-30.
    • Kropp, A., Lavack, M., Silvera, D.H. (2005). Values and collective self‐esteem as predictors of consumer susceptibility to interpersonal influence among university students. International Marketing Review, 22 (1), 7-33.
    • Kyoum Kim, Yu. And Fae Ko, Yong. And Fames, Feffery (2011). The impact of relationship quality on attitude toward a sponsor. Journal of Business & industrial Marketing, 26/8, 566-576.
    • Leung, Alexandra C. Y., Yee، Rachel W. Y., Lo، Eric S. C. (2015). Psychological and Social Factors of Fashion Consciousness: An Empirical Study in the Luxury Fashion Market. Research Journal of Textile and Apparel, 19, 58–69.
    • Liu, F., Murphy, J., Li, J., and Liu, X.  (2007). English and Chinese? The Role of Consumer Ethnocentrism and Country or Origin in Chinese Attitude towarde Store Signs. Australasian Marketing Journal. 14 (2),5-16.
    • Liu، Fang, Li، Jianyao, Mizerski, Dick & Soh, Huangting (2012). Self-congruity, brand attitude, and brand loyalty: a study on luxury brands. European Journal of Marketing, 46, 922–937.
    • Loudon, D. L., Della Bitta, A. J. (1988). Consumer Behavior: Concepts and Applications (3rd ed.). New York: McGraw-Hill.
    • Luhtanen, R., Crocker, J. (1992). A collective self-esteem scale: Self- evaluation of one’s social identity. Personality and Social Psychology Bulletin, 18, 302–318.
    • Luque-Martonez, T., Ibaanaez-Z., S., Barrio-Garcoaa, S.D. (2000). Consumer ethnocentrism measurement, An assessment of the reliability and validity of the CETSCALE in Spain. European Journal of Marketing, 34 (1):1353-1373.
    • Lysonski, S., Srini, D. & Zotos, Y. (1996). Consumer Decision-Making Styles: A Multi Country Investigation. European Journalof Marketing, 30(12), 10-21.
    • Lysonski، Steven & Srinivas Durvasula (2013). Consumer decision making styles in retailing: evolution of mindsets and psychological impacts. Journal of Consumer Marketing, 30, 75–87.
    • Nagashima, A. (1970). A comparison of Japanese and US attitudes toward foreign products. Journal of Marketing, 34, 68-74.
    • Nan, X. and Heo, K. (2007). Consumer responses to corporate social responsibility (CSR) initiatives: examining the role of brand-cause fit in cause-related marketing. Journal of Advertising, 36, 63-74.
    • Nayeem, T., & Casidy, R. (2012). The role of culture on consumer purchase decisions: An empirical study of Australian and Bangladeshi consumers. Journal of Business Research, 65(10), 1448-1455.
    • Nguyen, T. D., Nguyen, T. T. M. & Barrett, N. J. (2008). Consumer ethnocentrism, cultural sensitivity, and intention to purchase local products: Evidence from Vietnam. Journal of Consumer Behaviour, 7(1), 88-100.
    • Nguyen, Thu Ha & Gizaw, Ayda (2014). Factors that influence consumer purchasing decisions of Private Label Food Products A case study of ICA Basic. School of Business, Society and Engineering Bachelor thesis in Business Administration FOA214.
    • Nnedum, O. A. U., Egwu, E. U., Exeokana, J. O., Madu, S. N., & Chine, B. C. (2011). Materialism and meaning of money (MOM): Validation of Money Metaphor Scale (MMS) in South Africa. International Research Journal of Finance and Economics, (76), 31–46.
    • Olsen, Svein Ottar & Skallerud, Kare (2011). Retail attributes' differential effects on utilitarian versus hedonic shopping value. Journal of Consumer Marketing, 28, 532–539.
    • Palazón, Mariola & Delgad, Elena (2009). The moderating role of price consciousness on the effectiveness of price discounts and premium promotions. Journal of Product & Brand Management, 18, 306–311.
    • Pappu, Ravi & Quester, Pascale G. (2016). How does brand innovativeness affect brand loyalty?. European Journal of Marketing, 50, 2–28.
    • Park, Y. A. (2007). Investigating online decision-making styles (Doctoral dissertation, Texas A&M University).
    • Rezaei, S. (2015). Segmenting consumer decision-making styles (CDMS) toward marketing practice: A partial least squares (PLS) path modeling approach. Journal of Retailing and Consumer Services, 22, 1-15.
    • Roth, M. S. and Romeo, J. B. (1992). Matching product category and country image perceptions: a framework for managing country-of-origin effects. Journal of International Business Studies, 23 (3), 477-497.
    • Schor, J. (2002). Understanding the new consumerism: Inequality, emulation and the erosion of well-being. Tijdschrift voor Sociologie, 23(1), 10–20.
    • Sejo, T., & Shoham, A. (2015). The three facets of materialism: Ownership, discontent, and financial comparison. Journal of Consumer Research, 41(2), 298-310.
    • Shimp, T. A., and Sharma, S. (1987). Consumer ethnocentrism: Construction and validation of the CETSCALE. Journal of Marketing Research, 27, 280.289.
    • Sproles, G.B. and Kendall, E.L. (1986), A methodology for profiling consumers' decision making styles. Journal of consumer Affairs, 20 (20), 16-26.
    • Steenkamp, J.E.M., Batra, R. and Alden, D.L. (2003). How perceived brand globalness creates brand value. Journal of International Business Studies, . 34 (1), 53- 65.
    • Sun, Chuan, Su, Song & Huang, Jinsong (2013). Cultural value, perceived value, and consumer decisionmaking style in China. Nankai Business Review International, 4, 248–262.
    • Teimourpour, Bahar & Heidarzadeh Hanzaee, Kambiz (2011). The impact of culture on luxury consumption behaviour among Iranian consumers. Journal of Islamic Marketing, 2, 309-328.
    • Tjiptono, Fandy, Arli, Denni, Bucic, Tania (2014). Consumer confusion proneness: insights from a developing economy. Marketing Intelligence & Planning, 32, 722–734.
    • Verlegh, P. W. J., & Steenkamp, J.-B. E. M. (1999). A review and meta-analysis of country-of-origin research. Journal of Economic Psychology, 20(5), 521–546.
    • Walsh, Gianfranco & Mitchell, Vincent-Wayne (2010). The effect of consumer confusion roneness on word of mouth, trust, and customer satisfaction. European Journal of Marketing, 44, 838–859.
    • Wang, C.L., Siu,Y.M. & Hui., S.Y. (2004). Consumer Decision-making Styles on domestic and imported brand clothing. European Journal of Marketing, 38 (1/2), 239-252.
    • Wanninayake, W.M.C.B. & Chovancova, M. (2012). Consumer Ethnocentrism and Attitudes towards Foreign Beer Brands: With Evidence from Zlin Region in the Czech Republic. Journal of Competitiveness, 4 (2), 3-19.
    • Weun, S., Jones M. A., and Beatty S. E. (1998). The Development and Validation of the Impulse Buying Tendency Scale. Psychological Reports, 82, 1123–1133012.
    • Wobker, Inga, Eberhardt, Tim & Kenning, Peter (2015). Consumer confusion in German food retailing: the moderating role of trust. International Journal of Retail & Distribution Management, 43, 752–774.
    • Wilkie, W. L. (1990). Consumer Behavior (2nd ed.). New York: Wiley.
    • Yi-Cheon, Mark; Paul, Yim; Jerome, L. Sauer; Se-Jin, Williams; Macrury, Lee Iain (2014). Drivers of attitudes toward luxury brands. International Marketing Review, 31, 363–389.
    • Yu, Ji Eun Park Jun & Zhou، Joyce Xin (2010). Consumer innovativeness and shopping styles. Journal of Consumer Marketing, 27, 437–446.
    •  
    متن کامل مقاله: 

     
    مقدمه
    با پيدايش تجارت آزاد جهاني، رقابت بين کالاهاي داخلي و خارجي در بازارهاي جهاني افزايش يافته و شركت‌هاي جهاني زيادي وارد بازار ايران شده‌اند و به سرعت براي گرفتن سهم بيشتر تلاش مي‌كنند (بخشي‌زاده و عرب‌زاده، 1392). هرچند اين امكان براي مصرف‌كنندگان به وجود آمده است كه بتوانند به كالاهاي متنوع و باكيفيت دست يابند (موسوي و كاظمي‌نيا، 1395)؛ اما در صورت ادامة كم‌توجهي به توليدات داخلي، آسيب‌هاي بسياري به ساختار اقتصاد كشور وارد خواهد شد.
    عوامل مختلفي به‌عنوان علل تشديدکنندة اين روند شناخته شده است که از مهم‌ترين آنها مي‌توان به آشنايي توليدکنندگان خارجي با مباني روان‌شناختي و فرهنگي ـ اجتماعي تأثيرگذار بر تصميم و رفتار مصرف‌کننده از يک‌سو و ضعف پژوهش در حوزة مصرف‌کننده و نحوة نگرش، تصميم‌گيري و رفتار مصرف‌کنندگان در داخل کشور از سوي ديگر اشاره کرد.
    رفتار مصرف‌کننده شامل فرايند‌هاي رواني و اجتماعي پيچيده‌اي است که قبل، حين و پس از خريد شکل گرفته و در نهايت منجر به خريد يا عدم خريد يک کالا يا خدمت خاص ايراني يا وارداتي مي‌شود. اين فرايند با احساس نياز شروع و پس از جمع‌آوري اطلاعات و ارزيابي گزينه‌هاي ممکن بر اساس معيارهاي مصرف‌کننده، به خريد کالا يا خدمت مناسب منجر مي‌شود. يکي از مراحل مهم فرايند خريد، مرحلة تصميم‌گيري درخصوص کالا يا خدمت است که به‌طور فزاينده‌اي در حال تبديل شدن به يك پديدة پيچيده مي‌باشد (بئي، 2004). در بازاريابي نيز علاوه بر شناخت رقبا، عرضه‌کنندگان، کانال‌هاي توزيع و...، شناخت شيوه و سبک تصميم‌گيري رفتار مصرف‌کنندگان از اهميت بسياري برخوردار است و بازاريابي موفق با درك چگونگي و چرايي رفتار مصرف‌کننده آغاز مي‌شود (جزني و ديگران، 1389).
    امروزه سبک‌هاي مدرن تصميم‌گيري فردي مصرف‌کنندگان بسيار مهم‌تر و پيچيده‌تر از گذشته شده است و پژوهش‌هاي مختلفي بر روي شناسايي آن متمرکز شده‌اند. فرايند تصميم‌گيري مصرف‌کنندگان به‌عنوان يکي از پيش‌فرض‌هاي اساسي در ادبيات رفتار مصرف‌کننده (رضايي، 2015) و منعکس‌کنندة شخصيت آنهاست. ترجيح مصرف‌کنندگان درخصوص خريد برندهاي داخلي يا خارجي عمدتاً به سبک تصميم‌گيري (CDMS) آنها بستگي دارد (وانگ و هوي، 2004)، که نشان‌دهندة گرايش ذهني مصرف‌کننده در جهت‌گيري نسبت به انتخاب است (اسپرولز و کندال، 1989، ص258). پژوهشگران به منظور شناسايي بهتر سبک تصميم‌گيري مصرف‌کنندگان سه رويکرد سبک زندگي، گونه‌شناسي و ويژگي‌هاي فردي مصرف‌کنندگان را مطرح کرده‌اند. از ميان اين سه رويکرد، رويکرد مبتني‌بر ويژگي‌هاي مصرف‌کننده جامعيت بيشتري دارد و تأثير قوي‌تر و واضح‌تري بر روي گرايش خريد مصرف‌کننده داشته است. در اين رويکرد فرض مي‌شود که مصرف‌کننده از سبک‌هاي تصميم‌گيري معيني که ريشه در ويژگي‌هاي فردي دارد، در مراحل خريد پيروي مي‌کند (باي و ديگران، 2015). بر اين اساس، مصرف‌كنندگان صرفاً به دنبال خريد يک كالا نيستند؛ بلکه آنها در عين حال مي‌خواهند نيازهاي خود را ارضا يا مسائل و مشکلات‌شان را حل كنند و به دنبال كسب يك سري مزاياي روان‌شناسي، احساسي و اجتماعي پس از خريد نيز هستند (صمدي و ديگران، 1388، ص75).
    از سوي ديگر جامعه‌شناسان با تأکيد بر فرهنگ، خانواده و رسانه‌هاي جمعي، معتقدند رفتار مصرف‌کننده متأثر از محيط بيروني است که با ايجاد انگيزه فرد را به خريد کالاي خاص ترغيب مي‌کنند (لودن و دلابيتا، 1988). بر اساس اين رويکرد فرض مي‌شود مردم در انتخاب کالاي داخلي يا خارجي لزوماً از الگوي پردازش اطلاعات استفاده نمي‌کنند و تصميم‌گيري آنها متأثر از فرايندهاي عاطفي دروني مانند نگرش‌ها، اعتقادات، احساسات و برخي فرايندهاي عاطفي بيروني مانند فرهنگ است (ويلکي، 1990). با توجه به آنچه گفته شد، اصلاح الگوي مصرف فقط يک پديدة اقتصادي نيست؛ بلکه امري اجتماعي و فرهنگي نيز است؛ ازاين‌رو بررسي سبك تصميم‌گيري و نحوة رفتار مصرف‌کنندگان در انتخاب کالاي ايراني يا وارداتي و عوامل فرهنگي ـ اجتماعي مؤثر بر آن، از موضوعات مهم پژوهشي است که در اين مقاله مورد اهتمام قرار گرفته است.
    گسترش پديدة مصرف کالاهاي خارجي و تضعيف روحية ملي‌گرايي سبب خروج سرماية ملي، ضرر به توليدکنندگان داخلي، بيکاري و از بين رفتن فرصت‌هاي شغلي و کسب‌وکار براي جوانان ايراني خواهد شد. بر اين اساس اصلاح الگوي مصرف به‌ويژه مصرف کالاهاي داخلي يکي از سياست‌هاي اصلي نظام در سال‌هاي اخير بوده است. تأکيدات مقام معظم رهبري بر طرح «اقتصاد مقاومتي» و نام‌گذاري سال‌هاي متمادي اخير به اصلاح الگوي مصرف (۱۳۸۸)، همت مضاعف کار مضاعف (۱۳۸۹)، جهاد اقتصادي (۱۳۹۰)، توليد ملي و حمايت از کار سرماية ايراني (۱۳۹۱)، حماسة سياسي و اقتصادي (۱۳۹۲)، اقتصاد و فرهنگ با عزم ملي و مديريت جهادي (۱۳۹۳)، اقتصاد مقاومتي، اقدام و عمل (۱۳۹۵)، اقتصاد مقاومتي، توليد ـ اشتغال (۱۳۹۶)، حمايت از کالاي ايراني (۱۳۹۷)، رونق توليد (1398)، جهش توليد (1399)، جهش توليد؛ پشتيباني‌ها و مانع‌زدايي‌ها (1400)، توليد دانش‌بنيان و اشتغال‌آفرين (1401)، مهار تورم و رشد توليد (1402) و جهش توليد با مشارکت مردم (1403)، فضاي فكري و تصميم‌گيري جامعه را در سه مقولة توليد، توزيع و مصرف به سمت هدفي مهم يعني مقابله با هجوم اقتصادي غرب و مشکل کم‌توجهي به توليدات داخلي و افزايش مصرف كالاهاي خارجي سوق داده‌اند.
    روش پژوهش حاضر از نوع «توصيفي ـ تحليلي» است. روش توصيفي ـ تحليلي عبارت است از: گردآوري اطلاعات لازم درخصوص موضوعات و ريز موضوعات پژوهش از طريق مطالعه و بررسي کتاب‌ها، مقالات، پايان‌نامه‌ها و ديگر آثار مکتوب و نيز تأمل در داده‌هاي گردآمده و انجام برخي عمليات پژوهشي از قبيل شرح، تفسير، تحليل و ارائة الگو (بورك و ديگران، 1387). جامعة تحقيق تمامي پايان‌نامه‌ها، مقالات و کتاب‌هاي مرتبط با موضوع مي‌باشد و روش نمونه‌گيري از بين منابع مرتبط به‌صورت هدفمند انجام مي‌شود. اولويت در انتخاب منبع، ارتباط بيشتر با موضوع پژوهش در عنوان و محتواي اصلي خواهد بود. در بخش توصيفي اطلاعات به‌شيوة کتابخانه‌اي جمع‌آوري‌ و مطالب يادداشت‌برداري مي‌شود؛ پس ‌از آن با تکيه ‌بر هدف پژوهش و با توجه به نتايج تحقيقات و نظرات صاحب‌نظران، سبک‌هاي تصميم‌گيري مصرف‌کنندگان تبيين و نقش برخي از مهم‌ترين متغيرهاي فرهنگي ـ اجتماعي مؤثر مورد بررسي و تحليل قرار مي‌گيرد و نتايج به‌صورت توصيفي بيان مي‌شود.
    سبک‌هاي تصميم‌گيري
    سبک‌هاي تصميم‌گيري مصرف‌کننده به الگوهاي ثابتي که افراد در تصميم‌گيري از آنها پيروي مي‌کنند، اطلاق مي‌شود(عيوضي حشمت و ديگران، 1395، ص157). در تعريفي که اسپرولز و کندال (1986) براي اين مفهوم ارائه کرده‌اند آن را به‌عنوان شخصيت عمومي مصرف‌کننده، مشابه مفهوم شخصيت در روان‌شناسي در نظر مي‌گيرند و آن را يک جهت‌گيري ذهني براي رسيدن مصرف‌کننده نسبت به انتخاب‌هاي ممکن مي‌دانند. اهميت اين مفهوم از آن‌ جهت است که الگوهاي رفتاري مصرف‌کنندگان را تعيين کرده و ترجيح مصرف‌کنندگان درخصوص خريد کالاهاي داخلي يا خارجي نيز عمدتاً به سبک‌هاي تصميم‌گيري آنها بستگي دارد (وانگ و هوي، 2004).
    سبک‌هاي تصميم‌گيري در سه رويکرد اصلي طبقه‌بندي مي‌شود (پارک، 2007، ص12): 1. رويکرد روان‌نگاشتي (سبک زندگي)؛ 2. رويکرد گونه‌شناسي مصرف‌کننده؛ 3. رويکرد ويژگي‌هاي مصرف‌کننده.
    پژوهشگران رويکرد روان‌نگاشتي بر اين باورند که علائق، عقايد و فعاليت‌هاي مصرف‌کننده مي‌تواند در سنجيدن شخصيت مصرف‌کننده و درنتيجه پيش‌بيني رفتار او بسيار اثرگذار باشد. اين رويکرد بر سبک زندگي مصرف‌کنندگان تأکيد دارد و با توجه به آن تعيين مي‌کند يک شخص زمان و پول خود را چگونه براي فعاليت‌ها، علائق و بيان عقايدش صرف خواهد کرد. رويکرد گونه‌شناسي سعي دارد با دسته‌بندي نگرش‌ها و انگيزه‌هاي خريد مصرف‌کنندگان در ميان گونه‌هاي محدود و متفاوت، رفتار مصرف‌کنندگان را در هنگام خريد تعيين کند (دبستاني و ديگران، 1390). در نهايت در رويکرد ويژگي‌هاي مصرف‌کننده تلاش مي‌شود که افراد بر اساس رفتار خريدشان که ريشه در ويژگي‌هاي متفاوت آنها دارد، تقسيم‌بندي شوند. اين رويکرد بر گرايش‌هاي شناختي و عاطفي تصميم‌ساز مصرف‌کننده متمرکز است (پارک، 2007، ص13). اصل مشترک در اين سه ديدگاه عبارت است از اينکه همة مصرف‌کنندگان در هنگام خريد با حالات‌ و سبک‌هاي تصميم‌گيري معيني مواجه مي‌شوند و در انتخاب خود از آن پيروي مي‌کنند (لايسونسکي، دورواسولا و زوتوس، 1996، ص12).
    بنابراين با توجه به مطالب گفته‌شده مي‌توان از يک روش شناخته‌شده مبتني‌بر رويکرد سوم براي تجزيه‌ و تحليل سبک‌هاي تصميم‌گيري مصرف‌کننده بهره برد که آن فهرست سبک مصرف‌کنندة (CSI) اسپرولز و کندال (۱۹۸۹) است که مورد آزمايش قرار گرفته و توسط تعدادي از مطالعات به‌کار گرفته‌ شده است. اسپرولز و کندال در مدل خود تأکيد زيادي بر خصوصيات ذهني مصرف‌کننده در نحوة تصميم‌گيري دارند و آن را در هشت سبک معرفي مي‌کنند که عبارت‌اند از:
    1. تصميم‌گيري کمال‌گرايانه و حساسيت نسبت به کيفيت بالا
    مصرف‌کنندگان با کمال‌گرايي بالا با دقت بيشتر، نظام‌مندتر و از طريق مقايسه خريد مي‌کنند. آنها به دنبال دست يافتن به بالاترين کيفيت در کالاهاي داخلي يا خارجي هستند و محصول «صرفاً خوب» آنها را راضي نمي‌کند (چن و همکاران، 2023). افراد داراي اين سبک در تصميم‌گيري اغلب برندها و کالاهايي که حس کيفيت‌طلبي و کمال‌گرايي آنها را ارضا کند، انتخاب مي‌کنند.
    2. توجه به برند
    اين سبک بيانگر گرايش ذهني مصرف‌کنندگان براي خريد محصولات با برندهاي معروف، گران و پرفروش نسبت به ساير برندها مي‌باشد. مصرف‌کنندگاني که سطح بالايي از اين خصوصيت را داشته باشند، در بيشتر موارد بر اين باورند که برندها نمادهايي از جايگاه و پرستيژ هستند و ترجيح مي‌دهند محصولات برندهاي معروف، جهاني و گران را خريداري کنند تا برندهاي کمترشناخته‌شده و کالاهاي داخلي (جيووانيني و ديگران، ۲۰۱۵).
    3. حساسيت نسبت به جديد، لوکس و مد بودن کالا
    مد به‌طورکلي اشاره به محصولاتي دارد که شامل ويژگي‌هاي ادراک‌شده مهمي مانند کيفيت برتر، زيبايي و طراحي منحصربه‌فرد، برند آرماني و قيمت بالا مي‌باشد. تحقيقات نشان داده است که مصرف‌کنندگان با سطح بالايي از حساسيت به مد، کالاهاي جديد را کشف و ترجيح مي‌دهند (ژو و ديگران، ۲۰۱۰). اين افراد براي به‌دست آوردن هيجان و لذت به دنبال محصولات جديد هستند. آنها با مدهاي جديد، خود را به‌روز نگه مي‌دارند و بودن در اين سبک براي آنها مهم و رضايت‌بخش است.
    4. لذت‌گرايي و تمايل به خريد به‌عنوان سرگرمي
    خريد لذت‌گرا منعکس‌کنندة شکلي از ارزش هيجاني و سرگرمي افراد مي‌باشد. افراد داراي اين سبک، صرفاً از خريد رفتن لذت مي‌برند و ممکن است فقط براي تفريح و سرگرمي خريد بروند (لايسونزکي و دورواسولا، ۲۰۱۳، ص۷۷).
    5. حساسيت نسبت به قيمت و ارزش به‌دست‌آمدة حاصل از پول پرداختي
    مصرف‌کنندگان حساس به قيمت، به دنبال قيمت‌هاي پايين در بازار بوده و از ارزش هيجاني و سرگرمي ناشي از خريد با قيمت‌هاي پايين بيشتر از عوامل ديگر برانگيخته مي‌شوند. اين گروه از مصرف‌کنندگان در مورد کسب بهترين ارزش در مقابل هزينه‌اي که صرف مي‌کنند، نگران‌اند و اين عامل موجب مي‌شود آنها جزو خريداران مقايسه‌اي نيز باشند (اسپرولز و کندال، 1996، ص۲۷۳).
    6. خريد بدون برنامه‌ريزي و قصد قبلي
    نوعي از خريد که مصرف‌کنندگان تمايل به خريد نسنجيده و فوري و بدون قصد قبلي دارند که به خريد تکانه‌اي معروف است (ونيو و ديگران، 1998، ص1124). طبق نظر ونبرگ و گاتوالد (۱۹۸۲) خريد تکانه‌اي با تعارض هيجاني بين نتيجه‌گيري واقعي و خريد از پيش برنامه‌ريزي‌شده رخ مي‌دهد. مواجهة ديداري اين گروه از مصرف‌کنندگان با محصول در آنها اشتياق ناگهاني براي خريد ايجاد مي‌کند. با اين ‌حال گاهي اوقات ممکن است بدون هيچ دليل يا تحريکي، افراد به‌طور ناگهاني براي خريد برانگيخته شوند.
    7. سردرگمي مصرف‌کننده به‌واسطة انتخاب‌هاي فراوان
    سردرگمي مصرف‌کننده يک حالت هيجاني منفي است که در مقايسه، ارزيابي و رتبه‌بندي گزينه‌ها براي تصميم‌گيري مشکلاتي را براي خريدار ايجاد مي‌کند. اين نوع از سردرگمي از طريق عواملي همچون شباهت کالا، پيچيدگي اطلاعات بازار و يا محدوديت‌هاي شناختي مصرف‌کنندگان ايجاد مي‌شود (تيپتونو و ديگران، 2014، ص724).
    8. عادت‌گرايي و وفاداري نسبت به برند
    ورپلنكن و ارتس (۱۹۹۹) عادات را به‌عنوان کنش‌هاي آموخته‌شدة متوالي که به پاسخ‌هاي خودکار براي نشانه‌هاي خاص تبديل ‌شده‌اند، توصيف کرده‌اند. اين‌طور استنباط مي‌شود که اگرچه تكرار شرط لازم براي ايجاد عادات است؛ اما ويژگي مشخص يک عادت، خودکار بودن آن است. افراد داراي اين سبک، به برندها و فروشگاه‌هاي خاص علاقه داشته و در انتخاب کالاها دچار عادت شده‌اند. نيل و استرايوس (۲۰۰۸) عنوان مي‌کنند که وفاداري به برند، ابعاد نگرشي و رفتاري دارد. بعد نگرشي، رضايت کلي مصرف‌کننده را توصيف مي‌کند، درحالي‌که بعد رفتاري نشان‌دهندة تمايل مصرف‌کننده به خريد يک برند خاص در طول زمان است (به نقل از: ليو و ديگران، ۲۰۱۲، ص924ـ۹۲۵).
    با توجه به آنچه گذشت روشن شد که سبک‌هاي تصميم‌گيري، ديدگاه مصرف‌کنندگان را براي متمايز کردن خصوصيات و قالب‌هاي ذهني آنها هنگام تصميم‌گيري براي خريد به‌کار مي‌گيرد. وجود سبک‌ها نشان‌دهندة اين است که حالات و روش‌هاي بنيادين نسبتاً پايداري وجود دارد که تحت تأثير عوامل چندبعدي قرار دارند. در حقيقت وجوه مشترک سبک‌ها، مبتني‌بر اين فرض است که مصرف‌کنندگان کالاهاي خارجي يا داخلي، شخصيت‌ها و قالب‌هاي ذهني متفاوتي دارند که چگونگي درگيري ذهني آنها در تصميم‌گيري خريد را مشروط و مقيد مي‌سازد. شناسايي سبک‌هاي تصميم‌گيري و عوامل فرهنگي اجتماعي مؤثر بر آن، جهت تقويت درک نيازهاي مصرف‌کننده مفيد است و براي توليدکنندگان امکان تدوين استراتژي‌هاي اثربخش را که در طول سال‌هاي متمادي در سازوکارهاي توليدات داخلي از نظر دور مانده، فراهم مي‌سازد.
    عوامل فرهنگي ـ اجتماعي مؤثر در رفتار خريد
    تحقيقات مرتبط با نحوة تصميم‌گيري مصرف‌کنندگان و نگرش آنها به محصولات داخلي و خارجي حاکي از دو ديدگاه کلي است:
    1. الگوي منطقي پردازش اطلاعات که بيانگر اين است که مصرف‌کنندگان کالاي مورد نياز خود را طي يک فرايند عقلاني و تحت تأثير مؤلفه‌هاي شناختي ارزيابي و انتخاب مي‌کنند؛
    2. ديدگاه ديگر الگوي عاطفي پردازش اطلاعات است که معتقد است انتخاب مصرف‌کنندگان تحت تأثير عوامل عاطفي و رواني قرار دارد (حقيقي و حسين‌زاده، 1388).
    بنابراين اگرچه گزينه‌هاي مصرفي افراد تحت تأثير منابع تبليغاتي هدايت مي‌شود؛ اما نمايانگر ذهنيت، شخصيت و فرهنگ آنان نيز است. بر اين اساس نمي‌توان نوع مصرف و خريد را از نظام‌هاي ارزشي و اجتماعي و فرهنگي جدا ساخت. در همين راستا هاوکينز معتقد است که عوامل تأثيرگذار بيروني و دروني، عامل ايجاد نيازها و تمايلات افراد مي‌باشد و بر فرايند تصميم‌گيري اثرگذار است. همچنين در الگوي فرايند تصميم‌گيري مصرف‌کننده که توسط بلک ول و ديگران در سال ۲۰۰۱ ارائه گرديده است، دو مؤلفة «فرهنگ» (به‌عنوان عامل تأثيرگذار محيطي) و «سبک زندگي» (به‌عنوان عامل تأثيرگذار فردي)، بر فرايند تصميم‌گيري مصرف‌کننده مورد بررسي قرار گرفته‌اند.
    با توجه به ادبيات علمي مرتبط با رفتار مصرف‌کنندگان مي‌توان عوامل مؤثر بر سبک‌هاي تصميم‌گيري را در چهار بعد کلي طبقه‌بندي کرد: 1. عوامل فرهنگي ـ اجتماعي و گروهي (مانند فرهنگ، طبقه ـ اجتماعي، گروه‌هاي مرجع، خانواده)؛ 2. عوامل رواني و فردي (مانند انگيزه، ادراك، يادگيري، شخصيت)؛ 3. عوامل مربوط به آميخته بازاريابي (مانند محصول، قيمت، توزيع)؛ 4. عوامل موقعيتي (مانند زمان خريد، مکان خريد، دليل خريد و شرايط خريد) (سراج‌پور و فتاحي، 1400).
    مرور ادبيات علمي به‌طورکلي نقش برخي از عوامل فردي و اجتماعي را بر سبک‌هاي تصميم‌گيري و ترجيح کالا تأييد مي‌کند، اما پژوهش بومي كه به نقش عوامل فرهنگي ـ اجتماعي در سبک‌‌هاي تصميم‌گيري مصرف‌کنندگان کالاي ايراني و وارداتي پرداخته باشد، يافت نشد. از سويي ديگر ترجيح کالاهاي وارداتي بر توليدات ايراني، از موضوعاتي است که با وجود اهميت بسيار در اقتصاد مقاومتي در ابتداي مراحل پژوهشي خود قرار دارد و همچنان سؤالات سبب‌شناسي مرتبط با آن بدون پاسخ است. پژوهش‌ در اين حوزه مي‌تواند نقش مهمي در توسعة نظريه‌هاي مرتبط با رفتار مصرفي خريداران ايفا کند و با تجميع داده‌ها و تحليل‌ها، محققان مي‌توانند مدل‌هاي نظري براي توضيح و پيش‌بيني سبک‌هاي تصميم‌گيري مصرف‌کنندگان ارائه دهند. همچنين در پژوهش‌هاي مبتني‌بر عوامل فرهنگي ـ اجتماعي مي‌توان به بررسي تغييرات در سلايق و ترجيح‌هاي مصرف‌کنندگان پرداخت. اين پژوهش‌ها به تجارت و بازاريابي کمک مي‌کند تا با تغييرات در سبک‌هاي تصميم‌گيري مصرف‌کنندگان همگام شوند و راهبردهاي مناسبي براي طرح کلان اقتصاد مقاومتي ارائه دهند. بنابراين در ادامه نقش برخي از مهم‌ترين عوامل فرهنگي ـ اجتماعي مؤثر در سبک‌‌هاي تصميم‌گيري مصرف‌کنندگان کالاي ايراني و وارداتي مورد بررسي و تحليل قرار مي‌گيرد.
    1. نقش باورها و ارزش‎هاي فرهنگي در رفتار خريد
    بررسي و تحليل رفتار مصرف به جلوه‌هاي عيني رفتار مانند خريد يک کالا محدود نيست؛ بلکه باورها و نگرش‌هاي افراد و گروه‌هاي اجتماعي را نيز دربر مي‌گيرد. بينش افراد مي‌تواند در جهت‌گيري رفتاري آنها تعيين‌کننده باشد و نقش مؤثر و بسزايي در شکل‌گيري انگيزه‌ها، گرايش‌ها و رفتارهاي خريد ايفا نمايد. نگرش تركيبي از باورها و هيجان‌هايي است كه شخص را پيشاپيش آماده مي‌كند تا به ديگران، اشيا و گروه‌هاي مختلف به شيوة مثبت يا منفي نگاه كند (موسوي و کاظمي‌نيا، 1395). بر مبناي نظرية سازگاري انتظار مي‌رود نگرش به يك شيء به‌شدت با رفتار به آن شيء رابطه داشته باشد. بنابراين نگرش مصرف‌کنندگان مهم‌ترين پيش‌بيني‌کنندة مقاصد رفتار خريد و نحوة تصميم‌گيري است (يوکيوم کيم و ديگران، 2011).
    ارزش‌هاي فرهنگي نيز شامل معيارهاي اخلاقي و معنوي مي‌شود که تصميم‌گيري‌هاي مصرفي افراد را تحت تأثير قرار مي‌دهد. در رابطه با پژوهش‌هاي مرتبط با رفتار مصرف‌کننده، تحقيقات بيانگر اين مطلب است که چگونه ارزش‌هاي فرهنگي رفتار مشتري را تغيير مي‌دهد (هيتز و فان، 2013)؛ به‌عنوان ‌مثال بررسي‌هايي که در خرده‌فرهنگ‌هاي آمريکايي انجام شد، نشان داد که سفيدپوست‌ها، آمريکايي‌هاي بومي و آمريکايي‌هاي لاتين تمايل به خريد کالايي دارند که با ارزش‌هاي محلي آنها سازگار است. پژوهش گلد اسميت، استيث و وايت ( 1989) نيز نشان داد كه هرچند ارزش‌ها به‌طور مستقيم با رفتار مصرف‌کننده مرتبط نيستند؛ اما از طريق شكل‌گيري باورها، نگرش‌ها و سبك زندگي مرتبط مي‌شوند (به نقل از: منصوري و ديگران، 1395). درواقع ارزش‌ها يا نيازهاي فردي و اجتماعي كه موجب علاقه هميشگي به محصولات مي‌شود، با درگيري ذهني مصرف‌كننده و نوع کالا در ارتباط هستند (كيم، 2005).
    به صورت جزئي‌تر مي‌توان چگونگي و فرايند تأثير باورها و ارزش‌هاي فرهنگي بر سبک تصميم‌گيري در خريد کالاي ملي را اين‌گونه توضيح داد که باورها و ارزش‌هاي فرهنگي مي‌توانند از طريق ايجاد و يا تقويت نيازها و ترجيح‌هاي فرد، زمينة شکل‌گيري تصميم بر انتخاب کالاي ايراني و يا وارداتي را فراهم نمايد. همچنين بينش‌ها و نگرش افراد مي‌تواند تصميم‌گيري را تشديد و يا تقويت کند. تا جايي که افراد ممکن است به‌عنوان بخشي از هويت و تعهدات فرهنگي خود، تصميم به خريد کالاي ملي بگيرند و با وجود مشکلات بر تصميم خود پايبند باشند. اين باورها و ارزش‌هاي فرهنگي حتي مي‌توانند تصميم‌گيري‌هاي مرتبط با قيمت را نيز تحت تأثير قرار دهند. در اين صورت افراد ممکن است آمادگي داشته باشند قيمت بيشتري را بابت کالاي ملي بپردازند، اگر باور داشته باشند که خريد اين کالا حاکي از پشتيباني از اقتصاد داخلي خواهد بود. در نهايت در باور برخي مصرف‌کنندگان حتي عواقب انتخاب ارزيابي مي‌‌شود و بر اساس تطابق يا عدم هماهنگي با ارزش‌هاي فرهنگي تصميم نهايي اتخاذ مي‌گردد.
    2. نقش باورهاي اخلاقي در رفتار خريد و مصرف کالاهاي ملي
    گرايش به خريد کالاها و برندهاي ملي اغلب توسط باورها و ارزش‌هاي مصرف‌کنندگان به اخلاقي بودن رفتار خريد در مقايسه با خريد کالاهاي خارجي مدل‌سازي مي‌شود (بخشي‌زاده برج و داورزني، 1398). بهترين حالت براي خريد کالاهاي ملي زماني ايجاد مي‌شود که افراد از ويژگي‌ها و مزيت‌هاي رقابتي واقعي محصولات داخلي آگاهي داشته باشند و با توجه به يک فرايند تصميم‌گيري عقلاني، تصميم به خريد محصولات ملي بگيرند. اين تصميم‌گيري مصرف‌کننده نسبت به کالاهاي ملي ممکن است از دو جنبه نشئت بگيرد: برتري واقعي محصولات داخلي و يا انطباق بيشتر محصولات داخلي با ارزش‌ها، فرهنگ، و نيازهاي مشتري.
    با توجه به تحقيقات انجام‌شده، زماني که مصرف‌کنندگان به برتري واقعي محصولات داخلي اعتقاد نداشته باشند، عامل اخلاقي در ترجيح دادن محصولات ملي نقش مهمي در ذهن آنها ايفا مي‌کند. اين اختيار تصميم‌گيري مصرف‌کنندگان درخصوص خريد کالاهاي ملي را تحت تأثير قرار مي‌دهد؛ حتي اگر محصولات داخلي با کيفيت پايين‌تري نسبت به محصولات خارجي وجود داشته باشند (وانگ و ديگران، 2004).
    3. نقش منزلت اجتماعي در تصميم‌گيري خريد
    منزلت و ارزش اجتماعي بيان‌كنندة مطلوبيت اجتماعي و تصويري مطلوب از ديد مصرف‌کننده است كه از داشتن محصولي خاص نزد دوستان، همكاران و ديگران در اجتماع نشئت مي‌گيرد (دو و اسميت، ۲۰۱۵). صرف‌کنندگان قدرت اجتماعي خود را با نشان دادن ثروت مادي نشان مي‌دهند؛ چراکه ثروت بهترين معرف و نشانة قدرت در جامعة مدرن است (طاهري‌کيا و نادري، 1391). ازاين‌رو به‌دست آوردن منزلت اجتماعي به‌عنوان شکلي از قدرت توصيف‌شده که شامل احترام، توجه و ماية حسرت ديگران بودن مي‌باشد.
    وبلن معتقد است که مصرف‌کننده براي کسب تشخص، احترام و منزلت اجتماعي از طريق فراغت نمايشي و مصرف نمايشي خريد مي‌کند. الگوي وبلن در مورد مصرف بر نوعي چشم و هم‌چشمي و رقابت تأکيد دارد. او در تحليل، اين روند را يک‌طرفه مي‌بيند و از الگوي مصرف به‌عنوان ابزاري براي ارزيابي روند تغييرات اجتماعي استفاده مي‌کند (ريتزر، ۱۳۹۰، ص۱۰۰). اگر شخص به خاطر عدم توفيق در کوشش‌هاي رقابت‌آميز موردپسند جامعه منزلتي به‌دست نياورد، از فقدان حرمت نفس رنج خواهد برد. مصرف کالاهاي خارجي ابزاري شده است که انسان‌ها مي‌کوشند به‌وسيله آن در چشم همسايگان‌شان برتر جلوه کنند. در اين فرايند طبقات مرفه به‌عنوان طبقة برتر شناخته شده و تعيين‌کنندة شيوة زندگي جامعه به‌عنوان سبک افتخارآميز مي‌باشند (وبلن، 1383، ص139). در اين نگاه مصرف کالاهاي خارجي منزلت بالاتري به همراه دارد و طبقات پايين را نيز درگير خود کرده است، به‌گونه‌اي که طبقات اجتماعي آرزوي الگوها و منزلت کساني را دارند که بالاتر از خودشان هستند (اسكر، 2002).
    در اين راستا تحقيقات استين کمپ و ديگران (2003) نشان داد که علاوه بر کيفيت، منزلت اجتماعي عاملي تأثيرگذار در خريد کالاهايي با برندهاي جهاني است. هات و ردي (1998) نيز در تحقيق خود نگرش‌هاي مطلوب به سمت کالاهاي آمريكايي در کشورهاي درحال‌توسعه را علاوه بر کيفيت به افزايش دادن احساسات، منزلت و جايگاه اجتماعي ربط مي‌دهند. آگبني و الي (1999) نشان مي‌دهند که براي مصرف‌کنندگان کشورهاي درحال‌توسعه، کالاهاي کشورهاي به اصطلاح پيشرفته مثبت‌تر و مطلوب‌تر از کالاهاي داخلي ارزيابي مي‌شود.
    4. نقش گروه‌گرايي و ملي‌گرايي مصرف‌کننده بر رفتار خريد
    قوميت و مليت از مهم‌ترين عوامل شکل‌دهندة هويت هر فرد است. قوم‌مداري بر ميل مشترک انسان‌ها براي در نظر گرفتن گروه خود به‌عنوان مرکز هستي، تفسير واحدهاي اجتماعي ديگر با اين رويکرد و نفي افرادي که از نظر فرهنگي ناهمگون هستند، دلالت دارد (موون و مينور، ۱۳۸۴، ص۲۶۱). در اين ديدگاه اعضاي گروه به گروه خود افتخار مي‌کنند و مي‌کوشند به هر نحوي که مي‌توانند برتري خود را به رخ سايران بکشند. در چنين شرايطي اعضاي گروه به افراد خارج از گروه با چشم تحقيرآميز نگاه مي‌کنند. درحالي‌که مصرف‌کنندگان فرهنگ‌هاي فردگرا کالاها را به‌عنوان منبع خوشي و لذت مي‌دانند و در قالب سبک تصميم‌گري لذت‌گرا، کالاهايي را مصرف مي‌کنند که صرفاً لذت‌بخش باشد، در مقابل افراد با ويژگي شخصيتي جمع‌گرا تأکيد بر رفاه گروه دارند و خوشي حس‌شده توسط يک شخص در مصرف کالاي لوکس توسط اعضاي ديگر گروه احساس نمي‌شود. بنابراين اين احتمال وجود دارد که فردگراها سطوح بالاتري از انگيزش لذت‌گرايي را براي مصرف کالاهاي لوکس نسبت به جمع‌گراها دربر داشته باشند (تيمورپور و حيدرزاده هنزايي، ۲۰۱۱).
    درواقع گروه‌گرايي مصرف‌کننده بيانگر يک اعتقاد هنجاري است که طي آن خريد محصولات داخلي سودمندتر از خريد محصولات وارداتي مي‌باشد (لوکو مارتينز و ديگران، ۲۰۰۰، ص۱۳۶۱). يک فرد با گروه‌گرايي مصرفي معتقد است خريد محصول خارجي به نوعي وطن‌فروشي است. بنابراين مصرف‌کنندگاني که گروه‌گرايي قوي‌تر و بيشتري دارند تأكيد بيشتري بر جنبه‌هاي مثبت محصولات داخلي دارند و فکر مي‌کنند محصولات داخلي برتر از محصولات واردشده از ديگر کشورهاست (کينرا، ۲۰۰۶، ص۲۲). آنها ممکن است براي خريد محصول داخلي که در مقايسه با محصول خارجي کيفيت پايين‌تري دارد، بهاي بيشتري نيز بپردازند.
    ناييم و كاسيدي (2012) در مقاله‌اي با عنوان «نقش فرهنگ بر تصميم‌هاي خريد»، به اين نتيجه رسيدند كه مصرف‌كنندگان جمع‌گرا نسبت به مصرف‌كنندگان فردگرا به‌طور قابل‌توجهي قبل از انتخاب، خريدهاي منطقي دارند، مدل تصميم‌گيري آنها آگاهانه است و كمتر اشتباه مي‌كنند و تفاوت معناداري در شيوة تصميم‌گيري اين دو گروه در كيفيت بالاي برند و عادت خريد كمال‌گرا وجود ندارد. پژوهش تجربي ديگر نگويين و ديگران (2008) در ويتنام با عنوان «تأثير قوميت‌گرايي مصرف‌کننده و تمايل به خريد محصولات داخلي» انجام شد. اين پژوهش تمايل به کالاهاي وارداتي و خريد کالاهاي داخلي را در بافت يک کشور درحال‌توسعه بررسي کرده است. اين تحقيق نشان داد که قوميت‌گرايي مصرف‌کننده رابطة منفي با خريد محصولات وارداتي و رابطة معنادار مثبتي با خريد محصولات داخلي دارد.
    در مطالعات بومي مرتضوي و ديگران (1391) در تحقيقي با عنوان «اثر گرايشات فرهنگي بر عرق ملي و تأثير آن بر قصد و رفتار خريد مشتري» به بررسي نقش واسط قوم‌گرايي و ادراک از کيفيت محصول بر قصد خريد محصولات وارداتي پرداختند. نتايج حاکي از تأييد نقش واسط قوم‌گرايي و ادراک از کيفيت محصول بر قصد خريد بود. آنها با توجه به نتايج به‌دست‌آمده از تحليل داده‌ها به اين نتيجه رسيدند که ارتقاي قوم‌گرايي و کيفيت محصولات توليد داخلي نقش تعيين‌کننده‌اي در مصرف محصولات داخلي توسط خريداران دارد و مانع از گرايش به مصرف محصولات مشابه خارجي مي‌شود. دهدشتي و ديگران (۱۳۸۹) نيز در پژوهشي به بررسي تأثير ملي‌گرايي مصرف‌کننده بر قصد خريد کالاهاي وارداتي پرداختند. نتايج اين پژوهش بيانگر اين بود که افراد جامعه از ملي‌گرايي نسبتاً پاييني برخوردارند و ضرورت درک‌شده محصول، تأثير ملي‌گرايي مصرف‌کننده بر نگرش نسبت به واردات را تعديل مي‌کند و نگرش نسبت به واردات بر قصد خريد کالاهاي وارداتي تأثير مي‌گذارد.
    5. نقش عزت‌ نفس ملي بر رفتار خريد
    عزت نفس لزوماً محدود به حوزة شخصي نيست و مي‌تواند به سطوح جمعي نيز تعميم يابد (لوتانن و کراکر، ۱۹۹۲، ص۳۰۶). عزت نفس ملي بيانگر ارزش و احترامي است که فرد براي کشور خود قائل است، يا قضاوتي است که فرد از توانمندي‌هاي کشورش دارد. در اين‌ صورت فرد به‌جاي آنکه خودپنداره يا هويت فردي خود را ارزيابي کند، خودپندارة جمعي را ارزيابي و قضاوت مي‌کند. دربارة تفاوت عزت‌ نفس ملي با مفاهيم مشابه همچون ملي‌گرايي يا هويت ملي مي‌توان اين‌گونه گفت که عزت‌ نفس ملي مبتني‌بر وجه روان‌شناختي است و لزوماً شامل وجه سياسي يا تاريخي نمي‌شود. افراد بر اساس عزت ‌نفس ملي صفات و ويژگي‌هاي کشور خود را به قضاوت مي‌نشينند و تعيين مي‌کنند که به چه ميزان آن صفات و ويژگي‌ها را دوست دارند يا از آنها متنفرند. بر اين اساس هرچه عزت ‌نفس ملي بالاتر باشد، افراد ارزيابي‌هاي قوي‌تر و مثبت‌تري از توانمندي‌هاي کشورشان دارند و احترام و ارزش بيشتري براي آن قائل هستند.
    کرآپ و همکاران (۲۰۰۵) در مطالعه‌اي بين فرهنگي به بررسي رابطة ارزش‌ها، عزت نفس ملي و حساسيت مصرف‌کنندگان به نفوذ بين‌فردي پرداختند. اين پژوهش که بر روي دانشجويان در چهار کشور استراليا، کانادا، کره و نروژ انجام شد، نشان داد که عزت نفس ملي رابطة مثبتي با حساسيت مصرف‌کنندگان دارد. نتيجة مطالعة بومي نجيب‌زاده و احمدي (1397) نيز حاکي از اين بود که گرچه در تقاضا براي مصرف يک کالا عوامل متعددي دخيل هستند؛ اما عزت نفس ملي با ارزيابي مثبت فرد از کشورش مي‌تواند بر تقاضاي کالاي توليد داخل مؤثر باشد. بر اساس يافته‌هاي تحليلي اين تحقيق، رابطة منفي و معناداري بين عزت نفس ملي و مصرف کالاي خارجي وجود دارد و طي آن با افزايش عزت نفس ملي، مصرف کالاي خارجي به‌طور معناداري کاهش مي‌يابد. تأثير معنادار عزت نفس ملي بر کاهش مصرف کالاي خارجي بيانگر آن است که دستگاه‌هاي فرهنگي کشور همچون رسانه‌ها، آموزش و پرورش و... بايد حس ارزش و احترام به کشور و ارائة تصوير مثبت از توانمندي‌هاي آن را به‌گونه‌اي معقول در مردم ايجاد کنند.
    6. نقش نگرش نسبت به کشور مبدأ در رفتار خريد
    در دهه‌هاي اخير کشور مبدأ توليد محصول به يکي از متغيرهاي بسيار مهم در فرايند تصميم‌گيري مصرف‌کنندگان تبديل شده است (فريزر، 2018). مصرف‌کنندة مدرن نسبت به کشوري که محصول را توليد کرده يا به‌عبارت‌ديگر کشور مبدأ نگاهي متفاوت دارد و اين موضوع به‌عنوان يک عامل اساسي در فرايند ارزيابي و انتخاب محصول مدنظر او در نظر گرفته مي‌شود. تحقيقات حاکي از آن است که مليت کالاي توليدشده به‌عنوان يک نماد خارجي در ذهن مصرف‌کننده تأثير بسزايي بر قضاوت افراد دارد و ازآنجاکه ارزيابي نمادهاي خارجي به سرعت و با سهولت بيشتري نسبت به بررسي ويژگي‌ها و مشخصات کيفي محصول انجام مي‌شود، مليت کالا به‌طور چشمگيري بر تصميمات مصرف‌کنندگان امروزي تأثير مي‌گذارد (بخشي‌زاده برج و داورزني، 1398).
    تأثيرات کشور مبدأ نشان‌دهندة اين مطلب است که عقايد مصرف‌کنندگان در مورد کشوري که محصول را توليد، مونتاژ يا مارک‌گذاري کرده بر تصميم خريد آنها اثرگذار است. ورليق و استين‌کمپ (۱۹۹۹) عنوان مي‌کنند که سه بعد شناختي، عاطفي و هنجاري روشن‌کنندة تأثيرات کشور مبدأ در ميان مصرف‌کنندگان هستند. بعد شناختي زماني است که کشور مبدأ به‌عنوان يک ويژگي براي ارزيابي کيفيت محصول استفاده مي‌شود. بعد عاطفي يعني کشور مبدأ داراي ارزش‌هاي نمادين و احساسي مي‌باشد و بعد هنجاري نيز هنگامي است که کشور مبدأ بيان‌کنندة هنجارهاي شخصي و اجتماعي مصرف‌کننده مي‌باشد. در همين زمينه احمد و ديگران (۲۰۰۴) به اين نتيجه رسيدند که مصرف‌کنندگان چيني نگرش مثبت‌تري به محصولات وارداتي از کشورهاي صنعتي بزرگ مانند آمريکا نسبت به محصولات وارداتي از کشورهاي تازه صنعتي‌شده مانند کره جنوبي دارند (ليو، مورفي، لي و ليو، ۲۰۰۷). ايشي (۲۰۰۹) نيز در پژوهشي با عنوان «احساسات ناسيوناليستي مصرف‌کنندگان چيني»، اثرات و عوامل مؤثر بر دشمني با کالاهاي خارجي و ملي‌گرايي را بررسي کرد و به اين نتيجه رسيد که اثرات دشمني با محصولات خارجي و ملي‌گرايي مصرف‌کننده در مورد محصولات ژاپني و ايالات متحده در چين قابل توجه است.
    7. مادي‌گرايي و تأثير آن بر رفتار خريد
    در دهه‌هاي اخير مفهوم مادي‌گرايي از يک مسئلة صرفاً فردي يا اجتماعي فراتر رفته و به پديده‌اي چندبعدي و تأثيرگذار تبديل شده است که پيامدهاي هم‌زماني را بر جنبه‌هاي فردي و اجتماعي زندگي بشر بر جاي مي‌گذارد. بررسي‌ها حاکي از آن است که ميان مصرف‌گرايي بيش‌ازحد، مادي‌گرايي و بروز مشکلات اجتماعي و فردي نظير بحران‌هاي محيط زيستي، فقر جهاني و کاهش بهزيستي و شادي در جوامع، ارتباطي معنادار وجود دارد (الکساندر، 2012). يافته‌هاي پژوهشي تأکيد دارند که مادي‌گرايي مي‌تواند بر ابعاد مختلف زندگي فردي اثرات مخربي بگذارد؛ ازجمله کاهش بهزيستي، افزايش مشکلات رواني و کاهش رضايت از زندگي. علاوه بر اين تأثيرات منفي زيست‌محيطي نظير کاهش منابع طبيعي و تخريب اکوسيستم‌ها نيز از ديگر پيامدهاي مرتبط با اين پديده به‌شمار مي‌رود (براون، 2005).
    در حوزة تحقيقات بازاريابي مفهوم مادي‌گرايي به‌عنوان يک متغير کليدي مطرح است که نشان‌دهندة تمايل مصرف‌کنندگان به مالکيت و مصرف کالاها مي‌باشد. اين تمايل در رفتار خريد و نگرش مصرف‌کنندگان نقشي اساسي ايفا کرده و به سه بعد اصلي تقسيم مي‌شود: 1. تملک‌گرايي: ميل به انباشت دارايي‌ها و کالاها؛ 2. خساست: گرايش به حفظ و انحصار دارايي‌ها با کمترين تمايل به اشتراک‌گذاري؛ 3. حسادت: تمايل به مقايسة وضعيت مالي و دارايي‌هاي خود با ديگران که اغلب به احساس نارضايتي منجر مي‌شود (وانگ و ديگران، 2004).
    اين ابعاد که توسط بلک و ساير پژوهشگران (1985) تعريف شده‌اند، نه‌تنها نمايانگر الگوي رفتاري مادي‌گرا هستند؛ بلکه به‌طور ضمني مشکلات اجتماعي نظير کاهش اعتماد اجتماعي و افزايش فاصلة طبقاتي را نيز توضيح مي‌دهند (سژو و شوهام، 2015).
    هرچند مادي‌گرايي در برخي موارد مي‌تواند آثار مثبتي نظير ايجاد انگيزه براي پيشرفت اقتصادي و توسعة بازارهاي مصرف داشته باشد؛ اما نتايج تحقيقات عمدتاً بر پيامدهاي منفي آن تمرکز دارند. به‌طور خاص مادي‌گرايي به‌عنوان يک عامل روان‌شناختي موجب کاهش شادي فردي، افت بهزيستي شخصي و کاهش رضايت از زندگي مي‌شود. افزون بر اين، تأثيرات منفي بر مسائل اجتماعي و زيست‌محيطي نظير بي‌توجهي به تعهدات اجتماعي، تخريب محيط زيست، و کاهش فعاليت‌هاي اجتماعي و خانوادگي از ديگر پيامدهاي گزارش‌شده هستند (کيلبورن، 2008).
    مادي‌گرايي به‌عنوان يکي از مشخصه‌هاي برجسته جوامع مصرف‌گرا، بيش از آنکه به ارتقاي کيفيت زندگي افراد کمک کند، به کاهش رضايت از زندگي، تضعيف روابط اجتماعي و تخريب منابع طبيعي منجر مي‌شود. با اين حال، توجه به ابعاد مختلف اين پديده در تحقيقات بازاريابي و جامعه‌شناسي مي‌تواند بستري مناسب براي تحليل رفتار مصرف‌کنندگان و ارائة راهکارهاي مؤثر براي تعديل پيامدهاي منفي آن فراهم سازد.
    در ادامه و به صورت خلاصه هريک از عوامل فرهنگي ـ اجتماعي فوق، مکانيزم اثرگذاري، سبک تصميم‌گيري مرتبط با آن و نتيجه خريد کالاي ايراني يا وارداتي در جدول (1) ارائه شده است.
    جدول 1: خلاصة عوامل فرهنگي ـ اجتماعي مؤثر سبک‌هاي تصميم‌گيري خريد کالاي ايراني يا وارداتي
    عامل فرهنگي ـ اجتماعي    مکانيزم اثرگذاري    سبک تصميم‌گيري    خريد کالاي ايراني يا وارداتي
    باورها و ارزش‌هاي فرهنگي    نگرش و سبک زندگي    خريد بر طبق نگرش و سازگار با باورها    خريد کالاهاي لوکس و وارداتي
    باورهاي اخلاقي    برتري واقعي محصولات داخلي    محاسبة عقلاني    خريد کالاي داخلي
        انطباق بيشتر محصولات داخلي با ارزش‌ها، فرهنگ و خواسته‌هاي مشتريان    حساسيت نسبت به انطباق ارزشي و فرهنگي    خريد کالاهاي داخلي
    گروه‌گرايي    تعهد اخلاقي به گروه    سبک خريد منطقي و آگاهانه    خريد کالاهاي داخلي
    عزت نفس ملي    عرق ملي و هويت ملي مثبت    خريد هدفمند    خريد کالاهاي ملي
    نگرش به کشور مبدأ    ارزش‌ها و هنجارهاي نمادين    وفاداري به برند    خريد کالاهاي وارداتي از کشورهاي خاص
    مادي‌گرايي    تملک‌گرايي، خساست و حسادت و کاهش معنا در زندگي    توجه به برند    خريد کالاهاي وارداتي و امتناع از خريد کالاهاي داخلي
    نياز به منزلت اجتماعي    کسب تشخص، احترام و منزلت اجتماعي    توجه به برند    خريد کالاهايي با مارک‌هاي جهاني
    نتيجه‌گيري
    پژوهش حاضر با هدف بررسي نقش عوامل فرهنگي ـ اجتماعي در سبک‌‌هاي تصميم‌گيري مصرف‌کنندگان کالاي ايراني و وارداتي انجام شد. ازآنجاکه تصميم‌گيري خريد فرايندي پيچيده است و مصرف‌کنندگان از طريق منابع مختلف در مورد خريد محصولات و کالاها تصميم‌ مي‌گيرند؛ بنابراين جامعه‌شناسان تلاش کرده‌اند که با تأکيد بر متغيرهاي فرهنگي و اجتماعي مانند باورها و ارزش‌هاي فرهنگي، منزلت اجتماعي، مادي‌گرايي، گروه و ملي‌گرايي سبك تصميم‌گيري مصرف‌کننده را در چارچوبي متفاوت تحليل کنند.
    همان‌گونه که گذشت، باورها و ارزش‌هاي فرهنگي يا نگرش مصرف‌کنندگان مهم‌ترين پيش‌بيني‌کنندة مقاصد رفتار خريد و نحوة تصميم‌گيري است که مي‌بايست اصلاح شود. بديهي است اصلاح سبک‌ تصميم‌گيري خريد بدون شناخت انسان و نيازهاي حقيقي و نيز کمال او امکان‌پذير نيست و اين شناخت تنها در پرتو نگرش توحيدي و ايمان ديني به‌دست مي‌آيد. در اين زمينه برخي پژوهشگران مانند لاو (2010) نيز معتقدند مذهب به‌عنوان يک ارزش مهم در ساختار شناختي فرد مي‌تواند بر رفتار فرد به هنگام خريد کالا تأثير بگذارد.
    در همين راستا آموزه‌هاي قرآن کريم مسلمين را به پرهيز از وابستگي (نساء: 141) و اعتماد به دشمن دعوت مي‌کند و خواهان برتري آنها در تمامي زمينه‌ها و ازجمله کار و توليد است. در نگرش ديني سرمايه‌گذار با نيت رفع نياز جوامع بشري و توليد کالاهاي با کيفيت، قدم به عرصة سرمايه‌گذاري و توليد داخلي مي‌گذارد؛ چنان‌که امام صادق در واگذاري سرماية خود به يکي از اصحاب براي انجام کار تجارت، فرمود: «توجه کن که مرا رغبتي در سود آن نيست ـ گرچه سود تجارت امر مرغوبي است ـ و ليكن من از آن جهت درصدد انجام آن هستم که دوست دارم خداوند مرا درحالي‌که به دنبال فوايد آن براي جامعه هستم ببيند» (كليني، 1407، ج۵، ص۷۹). در اين فرهنگ راه دستيابي به انواع امکانات سعادت‌مندي و رسيدن به کمال مطلوب، تحمل سختي‌ها و مشکلات است. صبر در مقابل نارسايي‌ها و کاستي‌هاي توجيه‌پذير توليدات داخلي و خريد آنها از هدر رفتن سرمايه‌ها و منابع با ارزش ملي جلوگيري مي‌کند و راهي براي دستيابي به رونق اقتصادي، جبران فقر و عقب‌ماندگي و رهايي از وابستگي به‌شمار مي‌رود. بر اساس روايتي از امام علي فرد و جامعه‌اي که نتواند از حاصل تلاش و فعاليت خود تأمين شود، سرانجام مجبور به پذيرفتن فقر و فلاکت اقتصادي خواهد شد (تميمي آمدي، 1410ق، ج1، ص۶۵۳). همچنين از نظر امام صادق انسان فرهيخته کسي است که هنگام روي آوردن مشکلات و فقر، آن را غنيمت تلقي کند و به‌عنوان شعار سازندگي و اصلاح اثر آن بهره جويد (كليني، 1407، ج۲، ص۲۶۳). چنين بينشي در فرهنگ دين ارزشمند است؛ چراكه استعدادها را شکوفا مي‌سازد، زمينة مناسب را براي ابتکارات و اختراعات فراهم مي‌کند و جامعه را به سوي استفاده بهتر از امکانات و منابع سوق مي‌دهد.
    در مقابل چنانچه با الگوبرداري از فرهنگ غربي و نگرش مادي‌گراي آن انسان، کمال و سعادت او مستقل از مبدأ و معاد تعريف شود و رفتارهاي انسان با غفلت از آثار اخروي آن تنظيم گردد، در اين صورت تنها منافع شخصي، شهوات و لذت‌گرايي انگيزة رفتار آدمي مي‌شود و ميل شديد به مصرف كالاهاي لوكس نتيجة قهري اصالت يافتن لذت خواهد بود. مادي‌گرايي در واقع جهت‌گيري و گرايش عمده به خريد، مصرف و اشتياق براي ثروت و کالاهاي مادي را منعکس مي‌کند. بنابراين اهميت کالاهاي مادي به‌عنوان يک جهت‌گيري ارزشي، گزينه‌هاي تصميم‌گيري فرد را هدايت کرده و بر نگرش او نسبت به پول و ثروت تأثير مي‌گذارد. در حمايت از اين ديدگاه ويگنرون و هولبروک (۲۰۰۴) به اين مفهوم اشاره داشتند که چنين فرض مي‌شود مشترياني که به دنبال خوشي هستند از مصرف محصولات لوکس جوايز احساسي دريافت مي‌کنند و دوبويس و لارنت نيز (1۹۹۴) نيز بيان كردند مطالعات در زمينة مصرف لوکس نشان داده است که کالاهاي لوکس احتمالاً چنين سودمندي‌هاي ناملموس ذهني و وصف‌ناپذيري را براي اين افراد توليد مي‌کنند.
    با توجه به آنچه گذشت مي‌توان گفت که در نگرش فرهنگ فردگرا، کالاها به‌عنوان منبع خوشي و لذت در نظر گرفته مي‌شوند. بر اين اساس وقتي تأکيد بر رفاه مادي و فردي است، مصرف‌کنندگان احتمالاً کالاهايي را انتخاب مي‌كنند که براي آنها لذت‌بخش‌تر است و در غالب سبك تصميم‌گيري لذت‌‌گرا توجه به برند و يا مدگرايي به انتخاب كالاهاي خارجي و وارداتي خواهند پرداخت. بنابراين اگر بتوان متغيرهاي فرهنگي و اجتماعي مؤثر در رفتار خريد مانند عزت نفس ملي، قوم‌گرايي و ملي‌گرايي را تقويت کرد، مي‌توان شاهد تغيير در رفتار خريد مصرف‌کنندگان و تمايل به خريد و مصرف کالاهاي داخلي بود.
    با توجه به متغير منزلت اجتماعي و تأثير چشم و هم‌چشمي در گرايش به مصرف کالاهاي خارجي، پيشنهاد مي‌شود که فرهنگ الگوي مصرف بر اساس نياز، طبقة اجتماعي، پايگاه اقتصادي و با توجه به متغيرهاي فرهنگي و ارزشي که افراد جامعه در آن قرار گرفته‌اند، در رسانه‌ها آموزش داده شود.
    همان‌گونه که نتيجه پژوهش‌ها نيز نشان داد، يکي از قوي‌ترين راهبردها براي نفوذ در بازار جديد، عرضة محصول با کيفيت برتر و قيمت کمتر است. مزيت قيمت به سرعت مشتري را به خود جلب خواهد کرد و آنان که محصول را مي‌خرند تحت تأثير کيفيت آن قرار خواهند گرفت (سعيدا اردکاني و ديگران، 1398). بنابراين توليدکنندگان داخلي مي‌بايست ضمن بررسي علل تمايل و مصرف کالاها و برندهاي خارجي توسط مصرف‌کنندگان، براي بهبود کيفيت، افزايش تنوع و خدمات پس از فروش و کاهش قيمت کالاهاي توليد داخل تلاش نمايند و سازمان‌هاي مربوطه نيز حمايت‌هاي لازم را از آنان داشته باشند.
     

    References: 
    • بخشی‌زاده برج، کبری و داورزنی، ناصر (1398). نگاشت نقشۀ ذهنی مصرف‌کنندگان نسبت به کالای ایرانی. مطالعات رفتار مصرف‌کننده، 6(1)، 171ـ191.
    • بخشی‌زاده برج، کبری و عرب‌زاده، محمدحسن (1392). تأثیر عوامل تعدیل در تصمیم‌گیری خرید مصرف‌کنندگان ایرانی بر دشمنی به خرید محصولات خارجی. اولین کنفرانس بین‌المللی حماسۀ سیاسی (با رویکردی بر تحولات خاورمیانه) و حماسۀ اقتصادی (با رویکردی بر مدیریت و حسابداری). رودهن: دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن.
    • بورک، والتر و دیگران (1387). روش‌های تحقیق کمّی و کیفی در علوم تربیتی و روان‌شناسی. ترجمۀ احمدرضا نصر، تهران: دانشگاه شهید بهشتی و سمت.
    • تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد (1410ق). غررالحکم و دررالکلم. تصحیح سیدمهدی رجایی. قم: دارالکتاب الاسلامی.
    • جزنی، ن. و دیگران (1389). سبک‌های تصمیم‌گیری مشتریان براساس مدل اسپرولز و کندال. چشم‌انداز مدیریت بازرگانی، 9(3)، 9ـ24.
    • حقیقی، محمد و حسین‌زاده، ماشااله (1388). مقایسۀ میزان تمایل به مصرف کالاهای داخلی در تهران با سایر مناطق جهان و بررسی پیامد‌های آن بر ارزیابی و ترجیح محصولات. پژوهش‌های مدیریت در ایران، 13(4)، 103ـ139.
    • دبستانی، فاطمه و دیگران (1390). تأثیر نوگرایی مصرف‌کنندگان بر سبک‌های تصمیم‌گیری خرید. تحقیقات بازاریابی نوین، 1(3)، 1ـ26.
    • دهدشتی شاهرخ، زهره، قاسمی، حسن و سیفی، ابوالفضل (۱۳۸۹). تأثیر کشورگرایی مصرف‌کننده بر قصد خرید کالاهای وارداتی. فصلنامۀ مطالعات مدیریت بهبود و تحول، ۱۷(۶۲)، ۱۱۵ـ۱۴۲.
    • ریتزر، جورج (1390). مبانی نظریه‌های جامعه‌شناسی معاصر و ریشه‌های کلاسیک آن. ترجمۀ خلیل میرزائی و علی بقایی سرابی. تهران: جامعه‌شناسان.
    • سراج‌پور، سارا و فتاحی، مجید (1400). عوامل تأثیرگذار بر تصمیم خرید مصرف‌کننده. مطالعات مدیریت، اقتصاد و کارآفرینی، 2(2), 47ـ69.
    • سعیدا اردکانی، سعید و دیگران (1398). سنجش عوامل مؤثر بر تمایل مصرف‌کننده ایرانی به خرید و مصرف کالاهای ایرانی. مدیریت بازرگانی، 11(2)، 241ـ258.
    • صمدی، منصور و دیگران (1388). بررسی تأثیر ویژگی‌های شخصیتی مصرف‌کننده بر رفتار خرید در فروشگاه‌های زنجیره‌ای. مدیریت بازاریابی، 4(6)، 55ـ73.
    • طاهری‌کیا، ف.، و نادری، آ. (1391). شناسایی و ارزیابی عوامل تأثیرگذار بر خرید وسواسی (اعتیاد به خرید). مدیریت، 9(26)، 87ـ106.
    • کلینی، محمد بن یعقوب (۱۴۰۷ق). الکافی. تصحیح: علی‌اکبر غفاری. تهران: دارالکتب الإسلامیه.
    • عیوضی حشمت، علی‌اصغر، محمودی میمند، محمد، پرهیزکار، محمدمهدی و آقایوسفی، علیرضا (1395). پیش‌بینی سبک‌های تصمیم‌گیری مصرف‌کنندگان با استفاده از سیستم‌های فعال‌سازی و بازداری رفتاری مغزی. شناخت اجتماعی، 5(2), 155ـ167.
    • مرتضوی، سعید و دیگران (1391). اثر گرایشات فرهنگی بر عرق ملی و تأثیر آن بر قصد و رفتار خرید مشتری. پژوهش‌های مدیریت عمومی، 5(15)، 5ـ26.
    • منصوری، مهدیه و دیگران (1395). تأثیر ارزش‌های مصرف بر قصد خرید. پژوهش‌های مدیریت منابع سازمانی، ۶(۴)، ۱۷۱ـ۱۸۸.
    • موسوی، یاسر، کاظمی‌نیا، آزاده (1395). بررسی تأثیر ارزش‌های فرهنگی بر گرایش مصرف‌کنندگان به مصرف کالاهای خارجی در بازار لوازم خانگی شهر اصفهان. کنفرانس بین‌المللی مدیریت و حسابداری. تهران: دانشگاه تهران.
    • موون، جان سی و مینور، میشل (1384). رفتار مصرف‌کننده (عوامل بیرونی). ترجمۀ عباس صالح اردستانی. تهران: فارابی.
    • نجیب‌زاده، مهناز و احمدی، سیروس (1397). رابطۀ عزت نفس ملی و مصرف کالاهای خارجی در بین شهروندان ایرانی. مطالعات ملی، 19(3)، 47ـ65.
    • وبلن، تورستین (1383). نظریۀ طبقۀ مرفه. ترجمۀ فرهنگ ارشاد. تهران: نشر نی.
    • بازدید: 106
    شیوه ارجاع به این مقاله: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    رضائیان بیلندی، حسین، ساطوریان، سیدعباس، جعفری، سهیلا.(1403) نقش عوامل فرهنگی ـ اجتماعی در سبک‌‌های تصمیم‌گیری مصرف‌کنندگان کالای ایرانی و وارداتی. فصلنامه معرفت فرهنگی اجتماعی، 15(4)، 108-128 https://doi.org/10.22034/marefatefarhangi.2024.2021501

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    حسین رضائیان بیلندی؛ سیدعباس ساطوریان؛ سهیلا جعفری."نقش عوامل فرهنگی ـ اجتماعی در سبک‌‌های تصمیم‌گیری مصرف‌کنندگان کالای ایرانی و وارداتی". فصلنامه معرفت فرهنگی اجتماعی، 15، 4، 1403، 108-128

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    رضائیان بیلندی، حسین، ساطوریان، سیدعباس، جعفری، سهیلا.(1403) 'نقش عوامل فرهنگی ـ اجتماعی در سبک‌‌های تصمیم‌گیری مصرف‌کنندگان کالای ایرانی و وارداتی'، فصلنامه معرفت فرهنگی اجتماعی، 15(4), pp. 108-128

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    رضائیان بیلندی، حسین، ساطوریان، سیدعباس، جعفری، سهیلا. نقش عوامل فرهنگی ـ اجتماعی در سبک‌‌های تصمیم‌گیری مصرف‌کنندگان کالای ایرانی و وارداتی. معرفت فرهنگی اجتماعی، 15, 1403؛ 15(4): 108-128