TY  - JOUR
ID  - 5002377
TI  - تطور فقه اجتماعی در دوران معاصر: از تکوین مفهومی تا تمایز رویکردی
JO  - مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)
JA  - 13
LA  - fa
SN  - 2008-8582
AU  - ALIREZA, jamali
AD  - 
AU  - Nasroallah, Aghajani
AD  - دانشیار - گروه علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم (ع)
Y1  - 2025
PY  - 2025
VL  - 16
IS  - 4
SP  - EP  - فقه اجتماعی ,فقه فردی ,فقه حکومتی ,تطور فقه ,روش‌شناسی فقه ,نظام‌سازی ,DO  - 10.22034/marefatefarhangi.2025.5002377
AB  - این مقاله با روش تحلیلی، سیر تطور «فقه اجتماعی» در دوران معاصر را از تکوین مفهومی تا تمایز رویکردی آن واکاوی می‌کند. فقه اجتماعی، به مثابه پارادایمی نوین، در پاسخ به چالش‌های سیاسی و اجتماعی از «فقه فردمحور» که محصول انزوای تاریخی بود، به سمت نگاهی نظام‌مند و ساختاری حرکت کرده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد این تطور در چند مرحله تاریخی قابل ردیابی است: دوره تأسیس در عصر صفویه با نظریه‌پردازی برای حضور فقه در قدرت؛ دوره تحول با نهضت مشروطه؛ و دوره تثبیت با پیروزی انقلاب اسلامی و طرح نظریه «فقه حکومتی» امام خمینی (ره) که فقه را «تئوری اداره جامعه» بازتعریف کرد.
این تحول به شکل‌گیری رویکردهای کلان و متمایزی انجامیده که «فقه مسائل اجتماعی»، «فقه نظامات» (با محوریت اندیشه شهید صدر)، «فقه حکومتی» و «فقه تمدنی» را شامل می‌شود. با این حال، فقه اجتماعی همچنان با چالش‌های مهم روش‌شناختی (مانند لزوم توسعه اصول فقه و موضوع‌شناسی دقیق) و نیز چالش‌های نهادی برای پیاده‌سازی مواجه است. مقاله نتیجه می‌گیرد گذار به فقه اجتماعی، تحولی راهبردی برای اثبات کارآمدی دین در عرصه نظام‌سازی است و آینده آن به تعمیق نگاه بین‌رشته‌ای و حرکت به سوی افق‌های تمدنی بستگی دارد
UR  - https://marefatefarhangi.nashriyat.ir/node/5002377
L1  - ER  -