@article {
author = {jamali, ALIREZA and Aghajani, Nasroallah},
title = {تطور فقه اجتماعی در دوران معاصر: از تکوین مفهومی تا تمایز رویکردی},
journal = {معرفت فرهنگی اجتماعی 64 ، پاییز 1404},
volume = {16},
number = {4},
pages = {-},
year  = {2025},
publisher = {Imam Khomeini Educational and Research Institute},
issn = {2008-8582},
eissn = {2980-8308},
doi = {10.22034/marefatefarhangi.2025.5002377},
abstract = { era, tracing its trajectory from conceptual formation to methodological distinction. As a new paradigm in Islamic thought, Social Fiqh has been driven by political and social challenges to move away from an “individual-centric Fiqh”—a product of historical isolation—toward a systemic and structural perspective. The research findings indicate that this evolution can be traced through several historical stages: the foundational period during the Safavid era, which involved theorizing the presence of Fiqh in power; the transformative period marked by the Constitutional Revolution and the encounter with modernity; and the period of consolidation and development following the victory of the Islamic Revolution, with the introduction of the theory of “Governmental Fiqh” by Imam Khomeini (ra), who redefined Fiqh as a “theory for the administration of society.”

This transformation has led to the emergence of distinct macro-approaches in the modern era, which include the “Fiqh of Social Issues,” the “Fiqh of Systems” (centered on the thought of Martyr Sadr), “Governmental Fiqh,” and “Civilizational Fiqh.” Each of these approaches serves as a response to a specific level of needs within Islamic society. However, Social Fiqh continues to face significant methodological challenges, such as the necessity of developing Usul al-Fiqh (the principles of jurisprudence) and the importance of precise subject-matter identification, as well as institutional challenges to its implementation. This article concludes that the transition to Social Fiqh is a strategic transformation aimed at demonstrating the efficacy of religion in the arena of system-building, and its future is contingent upon deepening interdisciplinary perspectives and advancing toward civilizational horizons.





},
keywords = {social fiqh, individual fiqh, governmental fiqh, Evolution of Fiqh, Methodology of Fiqh, system, },
title_fa = {تطور فقه اجتماعی در دوران معاصر: از تکوین مفهومی تا تمایز رویکردی},
abstract_fa ={این مقاله با روش تحلیلی، سیر تطور «فقه اجتماعی» در دوران معاصر را از تکوین مفهومی تا تمایز رویکردی آن واکاوی می‌کند. فقه اجتماعی، به مثابه پارادایمی نوین، در پاسخ به چالش‌های سیاسی و اجتماعی از «فقه فردمحور» که محصول انزوای تاریخی بود، به سمت نگاهی نظام‌مند و ساختاری حرکت کرده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد این تطور در چند مرحله تاریخی قابل ردیابی است: دوره تأسیس در عصر صفویه با نظریه‌پردازی برای حضور فقه در قدرت؛ دوره تحول با نهضت مشروطه؛ و دوره تثبیت با پیروزی انقلاب اسلامی و طرح نظریه «فقه حکومتی» امام خمینی (ره) که فقه را «تئوری اداره جامعه» بازتعریف کرد.
این تحول به شکل‌گیری رویکردهای کلان و متمایزی انجامیده که «فقه مسائل اجتماعی»، «فقه نظامات» (با محوریت اندیشه شهید صدر)، «فقه حکومتی» و «فقه تمدنی» را شامل می‌شود. با این حال، فقه اجتماعی همچنان با چالش‌های مهم روش‌شناختی (مانند لزوم توسعه اصول فقه و موضوع‌شناسی دقیق) و نیز چالش‌های نهادی برای پیاده‌سازی مواجه است. مقاله نتیجه می‌گیرد گذار به فقه اجتماعی، تحولی راهبردی برای اثبات کارآمدی دین در عرصه نظام‌سازی است و آینده آن به تعمیق نگاه بین‌رشته‌ای و حرکت به سوی افق‌های تمدنی بستگی دارد},
keywords_fa = {فقه اجتماعی ,فقه فردی ,فقه حکومتی ,تطور فقه ,روش‌شناسی فقه ,نظام‌سازی ,},
url = {https://marefatefarhangi.nashriyat.ir/node/5002377},
eprint = {}
}