ميثم بيگدلي / كارشناس‌ارشد جامعه شناسي دانشگاه باقرالعلوم(ع)
اصغر اسلامي تنها / استاديار دانشگاه باقرالعلوم(ع) islamitanha@yahoo.com
چکيده:
آئين سوگواري امام حسين (ع) همواره در تاريخ تحولات اجتماعي و سياسي جامعه اسلامي نقش بسزايي را به‌عنوان جبهه‌اي مردمي ايفا کرده است و اين امر ناشي از ظرفيت عظيمي است که در نهضت عاشورا نهفته است. بر اين اساس اين فرضيه به ذهن متبادر مي‌شود که هيئت به‌عنوان الگوي رايج امروزينِ آئين سوگواري امام حسين(ع) ميتواند به مثابه حوزه عمومي قدسي عمل نمايد. از اين روي در اين پژوهش به چرايي، چيستي و چگونگي هيئت به مثابه حوزه عمومي قدسي ميپردازيم. در انجام اين پژوهش از مفهوم «حوزه عمومي» يورگن هابرماس بهره گرفته‌ايم. با استفاده از روش تحليل مضمون و ابزار مصاحبه، هيئت ثارالله زنجان را به‌عنوان نمونه، مطالعه نموديم. براساس نتايج تحقيق، در نقطه مقابل حوزه عمومي غربي، حوزه عمومي قدسي قرار دارد که مبتني بر عقلانيت وحياني و ارزشهاي الهي است. مؤمنان بر اساس کنش ولائي همراه با مودّت و محبّت يکديگر را به ارزشهاي الهي فرا مي‌خوانند. کنش ولائي نه تنها عقلانيت بلکه عاطفه و احساس را نيز در برمي‌گيرد و صرفاً به کنش زباني اختصاص ندارد بلکه کنش غير زباني را نيز دربر مي‌گيرد. هيئت از طريق کنش زباني يعني استفاده از ظرفيت مداحي و سخنراني و همچنين کنش غيرزباني همچون فعاليت‌هاي اجتماعي در راستاي عدالت‌خواهي، مطالبه‌گري و محروميت‌زدايي ميتواند در شکل‌گيري افکار‌عمومي و تاثيرگذاري بر ساختار اجتماعي نقش بسزايي را ايفا کند.
کليدواژه‌ها: حوزه عمومي، هابرماس، عقلانيت ارتباطي، کنش ارتباطي، افکار عمومي، کنش ولائي